Journal of Special Education and Rehabilitation

СЕКСУАЛНА ЕДУКАЦИЈА НА ЛИЦАТА СО МЕНТАЛНА РЕТАРДАЦИЈА Александар КАРАНФИЛОСКИ¹ Владимир ТРАЈКОВСКИ² Здружение за Down-ов синдром, Загреб¹ Филозофски факултет, Институт за дефектологија, Скопје²		SEXUAL EDUCATION FOR PERSONS WITH INTELLECTUAL DISABILITIES Aleksandar KARANFILOSKI¹ Vladimir TRAJKOVSKI² Association for Down Syndrome-Zagreb¹ Faculty of Philosophy, Institute of Special Education and Rehabilitation, Skopje²

		UDK: 37.015.3-056.36

*Резиме*		*Abstract*
Можностите за когнитивен и моторен развој на лицата со инвалидност претставуваат значаен дел од истражувањата кои се изведуваат во рамките на дефектологијата. Но, сметаме дека заборавена компонента за која би требало да има соодветни принципи и методи за нејзино остварување и правилно насочување е сексуалната едукација. Нашите искуства покажуваат дека тоа не е состојба само во Македонија, туку и пошироко на Балканот. Мора да имаме предвид дека лицата со инвалидност се когнитивно, а некои и моторно попречени, но нивното тело хормонално се развива исто како и телото на секоја индивидуа. Тука доаѓа до дисхармонија која придонесува за уште поголеми проблеми при созревањето на овие лица. Потребата за задоволување на сексуалниот нагон којшто се јавува кај овие лица, мора да биде соодветно, правилно насочена и предвидена. Тие исто така развиваат потреба за самостоен живот и потреба во некои активности да учествуваат без потпора од нивните родители. Во текот на својот развој, кога ќе бидат доволно зрели, посакуваат да имаат сопствено друштво кое не можат да го заменат мама и тато. Сето тоа најчесто се случува во текот на пубертетот. Родителите најчесто прават грешка што не можат да ги согледаат нивните потреби и се однесуваат презаштитнички кон нив, при што премногу се грижат за нив, и не ги оставаат децата да носат сопствени одлуки кои ќе помогнат за нивното вклопување во општествената заедница.		Possibilities for intellectual and movement development of children with disabilities are part of the research that is provided within special education and rehabilitation. But we think that the forgotten component of this research that must have appropriate principles and methods of its work is the sexual education. Our experience shows that this is not just a problem in Macedonia, but wider in the Balkan. We must have in mind that people with disabilities are intellectually and movement disabled, but their body hormonally develops as in any other individual. Thus, disharmony appears that causes even more problems when these people maturate. The need to satisfy the sexual urge must be appropriate and developed properly. They also develop a need for self care and life and need some decisions and activities to be involved in without their parents’ support. In their development when they are mature they want their one company that is not their mom and dad. This usually happens in the puberty. Parents often make mistakes in not recognizing their children’s needs and behave over protectively, and take care for their children more than it is needed, and they not let their children make their own decisions which can help for their inclusion in the society.

Citation:Karanfiloski A, Trajkovski V. Sexual Education for Persons with Disabilities. J Spec Educ Rehab 2008; 9(1-2):55-66.

*Клучни зборови*: Сексуална едукација, лица со ментална ретардација, сексуален развој, секс		*Key words*: Sexual education, persons with intellectual disabilities, sexual development, sex


Александар КАРАНФИЛОСКИ		Aleksanadar KARANFILOSKI
Мајдакова 39, Загреб, Хрватска aleksandar_dok@yahoo.com		39 Majdakova St., Zagreb, Croatia aleksandar_dok@yahoo.com