ИНТЕГРАЦИЈА-ИНКЛУЗИЈА

Весна КЕРАМИТЧИЕВСКА-БИЛЈАНОВСКА¹
Роберта МИТРЕВСКА¹
Нада САБОЛИЌ²

ПОУ „Д-р Златан Сремец”-Скопје¹
ОУ „Крум Тошев”-Скопје²

INTEGRATION-INCLUSION

Vesna KERAMITCHIEVSKA-BILJANOVSKA¹
Roberta MITREVSKA¹
Nada SABOLICH²

Special primary school "Dr. Zlatan Sremec" -Skopje¹
Primary school "Krum Toshev"-Skopje²

Вовед

Introduction

Според Правилникот за оцена на специфичните потреби на лицата со пречки во физичкиот или психичкиот развој во Р. Македонија, заснован врз Класификацијата на Светската здравствена организација, лица со инвалидност се:

• Лица со оштетен слух (глуви и наглуви);
• Лица со оштетен вид (слепи и слабовиди);
• Лица со пречки во гласот, говорот и јазикот;
• Телесно инвалидни лица;
• Ментално рератдирани лица (лес7но, умерено, тешко и длабоко);
• Лица со аутизам;
• Хронично болни лица;
• Лица со повеќе видови на пречки
  (лица со комбинирани пречки во
  развојот).

Во Република Македонија веќе 50-тина години сите овие категории на хендикепирани лица се опфатени во рамките на едукативно-воспитните, социјалните и здравствените сегменти: превентива, третман и рехабилитација. Постојат неколку училишта за образование и воспитување на лица со лесна попреченост во психичкиот развиток, заводи за воспитување и згрижување на лица со умерена и тешка попреченост. Без оглед на сите политички, социјално-економски движења во нашата држава, овие лица се опфаќаат во многу сегменти од нејзиното функционирање. Проблемите во овој дел се цел на некои други истражувања.
Нашето истражување го опфаќа оној дел на воспитно-образовниот процес што го опфаќа вклучувањето на децата попречени во психофизичкиот развој, во сегментот на описменувањето.
Имено, забележлива е тенденција на воведување некои измени во реализирањето на овие процеси-модернизација, т.н. ИНКЛУЗИЈА. Дали ова, во ваква форма е корисна за оној за кој е наменета, а тоа е детето. Дали се создадени услови за нејзиното спроведување?
Според едно истражување од 1997 год. (дипломска работа-Р. Митревска) во редовните училишта се вклучени речиси сите категории на хендикепирани лица во рамките на редовната настава. Иако овој процес помалку несигурно се одвиваше, се избраа термините-ИНТЕГРАЦИЈА-ИНКЛУЗИЈА. „Интеграцијата” како поим, теорија и практика постои 50-тина години. Зарем и едукацијата во рамките на кажаното со помалку застарена терминологија „специјални училишта” не беше спроведувана заради интегрирање на овие лица во општествениот живот? Зарем овие лица потоа не се интегрираа во заедничкото живеење на оваа држава?
Проблемот што ние сакаме да го елаборираме во ова истражување е спроведувањето на еден проект, т.н. „инклузија” на овие лица во рамките на редовното образование, а кој во нашата држава се спроведува речиси 5 години. Засега овој процес, грубо кажано, изгледа вака: сите ученици посетуваат редовна настава, а лицата со пречки во развојот го пополнуваат бројот во одделенијата, без стручна помош седат во последните клупи, или поради проблемите што ги наметнуваат, не можејќи да се вклопат во средината, често се предмет на критики, укори, дури и потсмев од околината.

По неколку неуспешни години на школување, сепак, се преведуваат во посебните училишта неописменети, нерехабилитирани, со трајни консеквенци во
емотивната сфера од нивното живеење, а со неповратно завршен развоен период од оптималната возраст во рамките на кој можело нешто да стори.
Во честите консултации со стручните кадри од редовните училишта ни се наметна оваа проблематика и нé натера да ја истражиме.
Предмет на ова наше истражување е степенот на едукатибилноста на лицата со пречки во психофизичкиот развој во рамките на редовните училишта.
Проблемот на истражувањето е вклученоста на децата со пречки во психичкиот развој и совладувањето на едукативниот процес со процесот на инклузијата.

Цели на нашето истражување се:

• Разграничување на поимите "интеграција-инклузија#;
• Утврдување на можностите децата со ментален хендикеп да бидат вклучени во редовната настава и неа да ја следат без стручна помош.

Методите и техниките на обработката на податоците ги спроведовме со помош на:

• Методот на дескрипција;
• Општо дефектолошката дијагностика;
• Проценка на социјалната зрелост, со примена на прашалникот за однесување на децата;
• Согледување успехот во посебните и редовните училишта во моментот на истражувањето.

By the regulation of classification of disabled persons in our country: Republic of Macedonia, based on "Classification of World Health Organization-persons with disabilities are:
According to this Rule Book, the following kinds and levels of damage are stated:

• People with damaged hearing (hard-of-hearing and deaf);
• People with damaged sight (having poor vision and blind);
• People with voice, speech and tongue problems;
• People with physical disabilities;
• Mentally retarded people (easy, moderate, hard and deep);
• Autistic people;
• Chronically sick people;
• People with many kinds of disabilities (people with combined developmental disabilities).

In Republic of Macedonia all these categories in the last 50 years have been embodied in terms of educational upbringing, social and health segments: prevention, treatment and rehabilitation. There are several schools for educating and upbringing persons with mild impairments in their mental development, institutional upbringing and sheltering people with profound and severe mental disability. Regardless of all the political, social and economic movement in our country, these special persons are included in many segments of state functioning. However, the problems that exist, are the purpose of other types of research.
Our research covers the part of educational process which refers to involving children who are mentally and physically disabled in the process of making them literate.
In other words there is a tendency to include some alterations in the realization of these processes, modernization, so called INCLUSION. However, there is a dilemma whether or not this is useful for the person it is meant for i.e. the child in such form, and are there adequate conditions for conducting the above mentioned?
According to a certain research from 1997 by R. Mitrevska, regular schools include almost all categories of disabled persons in the frames of regular classes. Even though, this process carried on with a certain uncertainty, still the terms INTEGRATION and INCLUSION were chosen. Integration as a concept, theory and practice, has been known for 50 years now. Hasn't education known under the obsolete terminology "special schools" been conducted for the purpose of integrating these persons into the social life? Haven't these persons been integrated afterwards into the mutual existence of this country?
The problem, which we would like to elaborate in this research, is carrying out a project so called "inclusion" of these persons in the frames of regular education. This project has been lasting for of the almost five years now in our country. In rough terms. This process pretty much looks like this: for now: all the students attend regular classes and the persons with impairments in their development who feel up the required number of pupils in e grade, sit back row without any professional assistance offered, and quite often they are criticized or even mocked by the surrounding.

After several years of unsuccessful educational process, these children are transferred in special schools illiterate, without proper rehabilitation with permanent consequences in the emotional sphere of their existence and with irrevocably finished developing period of the optimal age frame, when something could have been done.
In frequent consultations with experts from regular schools, this problem has imposed on us and has made us research it.
The objective of this research of ours is the degree of education of the mentally disabled children in the frames of regular schools.
The problem of the research is the involvement of mentally disabled children, and subduing of the educational process along with the process of inclusion.

The aims of our research are:

• Discriminate the terms “integration-inclusion”;
• Determining the possibilities of mentally disabled children being included in regular classes and attending them without professional help.

The methods and techniques of data processing have been conducted with the help of:

• The method of description;
• General diagnostics of Special Education and Rehabiliutation;
• An evaluation of social maturity with the application of children's behavior questionnaire;
• Comparing the success in special and regular schools at the moment of research.

Хипотезата што сакаме да ја провериме со ова истражување е: дали децата со ментален хендикеп што ја следат наставата во редовните училишта по своите способности се изедначени со оние деца што ја следат наставата во посебните училишта.
Експериментниот примерок на истражувањето се 30 ученици од две основни училишта; едното е од рурална, а другото од урбана средина, од второ до седмо одделение, на возраст од 9-16 години.
Контролниот примерок го сочинуваат 30 ученици што ја посетуваат наставата во посебно училиште, од второ до седмо одделение, на возраст од 9-16 години.
Обработени се оние сегменти од развојот на детето, кои се неопходни за одвивање на едукативниот процес на детето.

• Проценка на употребната доминантна латерализираност;
• Проценка на организираноста на психомоторика;
• Проценка на координацијата на движењето;
• Проценка на практо-гностичката огранизираност;
• Проценка на графомоториката и линеацијата;
• Проценка на зрелоста и дисграфичноста на ракописот;
• Проценка на однесувањето и успехот на учениците.
•  

The hypothesis which we would like to verify with this research is: the children with mental disability which attend classes in regular schools, are on equal level, with the children who attend classes in special schools, judging by their performance.
The experimental specimen of research, are 30 pupils from two primary (elementary schools), one from a rural and the other from an urban environment, from second-to seventh grade, with calendar age from 9, up to 16 years old.
The control specimen of research is consisted of 30 pupils, which attend classes in special school, from second to seventh grade, with calendar age from 9 up to 16 years old.
The segments from the development of the child, which are necessary for the continuation of the child's educational process, have been covered:

• Evaluation of the applied dominant lateralization;
• Evaluation of the organization of the psycho-motorics;
• Evaluation of the movement coordination;
• Evaluation of the practo-gnostic organization;
• Evaluation of the grapho-motorics and lineation;
• Evaluation of the maturity and the disgraphics of the handwriting;
• Evaluation of the conduct (behavior) and achievement of the pupils.

1. Проценка на доминантната латерализираност

1. Evaluation of the dominant lateralization

Со дефинирањето на доминацијата на хемисферите во функција на запазување и делување, се постигнува повисоко ниво на разбирање на појавите, интеграција на вооченото и препознаеното. Врз ова се темелат, меѓу другото, одредени методи на педагошката работа во рамките на читањето, пишувањето и сметањето. За докажување на созреаноста на овие процеси ги спроведовме тестовите: цртеж на куќа и погодување точка.
Цртежот на куќа ни ги даде следниве резултати во однос на тоа колку ученици од посебното/редовното училиште можат/не можат да ја извршат оваа активност со десна/лева рака. Резултатите покажаа изедначена можност на учениците. Разликата е кај десната рака. Само 5 ученици повеќе кај редовните училишта. Во тестот погодување точка со десна/лева рака разликата се гледа кај испитаниците од редовните училишта; дури 14/30 укажуваат на недефинираноста-недозреаноста во извршувањето на овој налог.

By defining the domination of the leading hemisphere in function of observing and operating, higher level of comprehension of concepts is achieved, and integration of the perceived and the acknowledged. These are the grounds, among other things, for certain methods of pedagogical work in terms of reading, writing and calculating. In order to prove the maturity of this processes, we have carried out the following tests: a drawing of a house and painting out an item.
The drawing of the house has given us the following results in terms of how many pupils from the special/regular school, can/can't execute this activity with their right/left hand. The results have shown an even capability of the pupils. The difference is with the right hand; there were 5 pupils more in the regular schools than in the special school. In the test painting out an item with the right/left hand, the difference is evident among the pupils of the regular schools, 14/30 indicates to the lack of definition-immaturity in the execution of this task.

2. Проценка на организираноста на психомоториката

2. Evaluation of the organization
of the psychomotorics

Она што нас нé интересира е описот на поединечните способности во реализирање на психо-моторните активности, моториката, а кои рефлектираат врз однесувањето на детето во социјалното поле:

The object of our interest is the description of the individual abilities for realization of the psychomotoric activities, the motorics, which reflect upon the behavior of the child in the social field:

• Тест според Реј првиот обид. Овој тест бара изведување прецизни движења со прстите на горните екстремитети. Се проценува зрелоста на тонусот, присуството на нусдвижењата, кај истата односно спротивната рака. Кај учениците од редовните училишта се евидентираа голем број на нусдвижења кај прстите 3, 4 и 5 од двете раце.
• Тест според Лафајет. Се добија речиси изедначени резултати.
• Тест според Субиран. Резултатите од овој тест покажаа дека кај испитаниците од посебното училиште рехабилитационите третмани, во голема мерка придонесле за подобро контролирање на моториката во однос на испитаниците од редовните училишта.

• Test according Ray-first attempt-this test requires the performing of the accurate movements of the upper extremities fingers the maturity of the tonus is estimated, the presence of the non-coordinated movements, with the same, i.e. the opposite hand. Among the pupils from the regular schools, large numbers of non-coordinated movement of the fingers 3, 4, 5 from both hands were registered.
• Test according Lafayette, approximately even results were shown.
• Test according Soubiran. The results of this test have shown that the pupils from the special school have greater control over their motoric skills due to their rehabilitation treatments, unlike the pupils from the regular schools.

3. Проценка на координацијата
на движењето

3. Evaluation of the movement coordination

• Вртење на главата кон десна/лева рака наизменично. Со овој тест се забележува дали еден стереотип на оваа наизменична координација може да се замени со друг; што укажува на нивото на општата праксичка организираност на психомоториката што се испитува. Учениците со пречки во психофизичкиот развој од редовното училиште покажаа послаби резултати во однос на учениците од посебното училиште.
• Скок со плескање со горните и долните екстремитети. Она што го интересира дефектологот е волевата моторна активност и координацијата на движењето при нејзиното извршување. Резултатите се речиси идентични, со тоа што кај долните екстремитети дури 27/30 ученици од редовните училишта не можеа да го извршат овој налог.

• Head turning towards right/left hand alternatively. This test demonstrates whether or not a stereotype of this alternating coordination can be replaced with another; which indicates the level of general practical organization of the psychomotorics being examined. The mentally and physically challenged pupils from regular schools have shown weaker results in comparison with the pupils from the special schools.
• A jump with clapping the upper and lower extremities. The subject that interests the special teacher is the willing motor activity and the movement coordination during the execution of the above mentioned. The results are almost identical; in as much as with the lower extremities 27/30 pupils from regular schools could not perform this task.

4. Проценка на праксичката организираност

4. Evaluation of the practo-gnostic organization

Ние вршевме проценка само на организираноста на праксијата на мускулатурата на лицето, што е во тесна корелација со идејата, моторното извршување, особено она што ја опфаќа букалната мускулатура; значи рефлектира врз говорот. На овој тест добивме речиси изедначени резултати.

We did an evaluation solely on the organization of the practice of the facial musculature, which is in close correlation with the idea, the motoric performance, especially the one referring to the (facial) musculature-i.e. reflects on the speech. This test provided us with approximately identical results.

5. Проценка на графомоториката

5. Evaluation of the graphomotorics

Пишувањето е извршна психомоторна активност. Доколку детето има проблеми во развојот тоа, меѓу другото, го попречува навременото усвојување на графомоторните активности и чинот на пишување како форма на говорна комуникација. Во однос на:

• Изедначеноста на дебелина на линијата. Од вкупно 30 ученици од редовното училиште 22 не покажуваат резултати, а од 30 ученици од посебното училиште 21 ученик има неуспешен резултат;
• Назабеност на линијата. Од 30 ученици од посебното училиште 17 не можат успешно да ја извршат оваа активност, а кај 21 ученик од редовното училиште се јавува неможност да се изврши истата;
• Во однос на вдлабнатините и испакнатините 12 се неуспешни од посебното училиште, а 10 од редовното училиште;
• 13 ученици не можат да го одржат правецот, во однос на 20 од редовното училиште.
• Во однос на изведувањето на облините 12 се неуспешни од посебното училиште, а 15 од редовното училиште.

Writing is an executing psycho-motoric activity. If the child has development problems, it interferes with the adoption of the grapho-motoric activities on time and the act of writing as the form of verbal communication. Considering:

• Equalizing the thickness of the line: 22/30 pupils in the regular school don't show results, and 21/30 pupils in special schools have unsuccessful results;
• Jading of the line. 17/30 pupils from the special school can't execute this activity successfully, and 21 pupils from the regular school are unable to execute the same.
• Regarding the holes and the bumps, 12 are unsuccessful from the special school, and 10 from the regular school,
• 13 pupils can't maintain direction, compared to 20 from the regular school;
• Regarding shaping out the curves, 12 are unsuccessful from the special school, and 15 from the regular school.

6. Проценка на зрелоста на ракописот

6. Evaluation of the maturity of the handwriting

Тука го применивме тестот што проф. Ќордиќ и Бојанин од Ажириагера и Озиас го приспособиле на српското кирилично писмо. Со мали модификации го приспособивме на македонското кирилично писмо. Овој тест укажува на дограденоста на структурите при изведување на пишувањето. Во него се разгледуваат формите и малформациите. Со проценка на зрелоста на ракопис од посебното училиште беа опфатени 25 ученика, бидејќи 5 се уште се неописменети, додека кај редовните беа опфатени само 19 испитаници поради тоа што 11 се неописменети. Нашата цел во примената на овој тест беше да ги согледаме најчестите форми и малформации во ракописот. Токму затоа од 14 ајтеми кај формите, ви прикажуваме само 6, додека кај малформациите од 16 ајтеми најзначајни се 5. Најдрастични резултати добивме кај Ф-3 (недостаток на движења), Ф-13 (невоедначен простор меѓу редовите), М-17 (неуреден ракопис во целина) и М-29 (невоедначени димензии на буквите) итоа и кај двете групи, не во нумерички однос, туку во однос на зачестеноста во појавувањето на определеното обележје.

For this evaluation, we have applied the test which prof. Kjordikj-Bojanin took from Ozias-Ajirriaguerra and adjust it to the Serbian Cyrillic letter. We did the slight modifications of it on the Macedonian Cyrillic letter. This test indicates to the competition of the structures when writing; and it considers the forms and misformations. 25 pupils from the special school were included in this handwriting maturity estimate, because 5 are still illiterate, where as in the regular school only 19 pupils were included since 11 are illiterate. Our aim in applying this test was to perceive the most frequent forms and misformations in the handwriting, which is why out of 14 items among the forms we are displaying only 6, where as with the misformations only 5/16 items are the most significant. The most drastically results were with F-3/lack of movements/; F-13/unequal space between lines/; M-17 untidy handwriting in general/ and M-29 unbalanced dimensions of the letters/ in both groups, not in numerical relation, but in the relation to the frequency of the appearance of the certain feature.

7. Проценка на дисграфичноста
на ракописот

7. Evaluation of the dysgraphics
of the handwriting

Етиологијата на дисграфијата може да биде оштетувања во ЦНС или недограденост на мелокинетичката и конструктивна праксија - развојни дисграфии, кај кои има широк дијапазон на промени, додека т.н. церебрални ракописи се еднообразни. 7 ајтеми (Д-1 до Д-7) се однесуваат на лошата просторна организираност во целина. Од Д-8 до Д-20 се однесуваат на неспретност во изведувањето на низата на буквите, додека од Д-21 до Д25 се однесуваат на грешки во формите и пропорциите.
Според добиените резултати, кај учениците со ментален хендикеп се јавуваат поизразени и позачестени форми на дисграфија во однос на учениците од редовните училишта.

The etiology of disgraphics can be damages in CNS or incompleteness of the melokinetic and constructive practice –developmental disgraphics, which have a wide range of changes, whereas the so-called cerebral handwriting is homogeneous.
7 items/D-1 to D-7/ refer to the inappropriate space organization in general. D-8 to D-20 refers to the clumsiness in the coordination of the row of the letters, whereas D-21 to D-25 refers to the mistakes in the form and the proportions.
According to the results from pupils with mental disability, more emphasized and more frequent forms of disgraphy appear compared to the pupils from regular schools.

Заклучок

Conclusion

Според добиените резултати на нашето истражување, може да се потврди поставената хипотеза: “Децата со тешкотии во учењето што ја следат наставата во редовното училиште, по способностите се изедначени со оние деца што ја следат наставата во посебното училиште”.
Не сме компетентни да процениме дали се работи за ретардација на психомоториката, но факт е дека овие испитаници имаат проблеми при следењето на наставата. Од 30 ученици во едно редовно училиште дури 11 се неописменети (36,6%).
Евидентна е диспропорцијата на добиените резултати во однос на соодветното, намалено или зголемено расположение за време на часот, одморот и кон авторитет во училиштето во однос на испитаниците од двете групи. Кај секое човечко суштество има желба да се докажува на било кое поле. Училиштето си има специфични барања во вид на реализирање предвидени наставни програми.
Видливо е дека овие испитаници, како и многу други деца со каков било проблем во развојот, не можејќи успешно да се справат со тековните задачи стануваат или повлечени или проблематични.
Нивната неможност да одговорат на барањата, меѓу другото, се потврдува и со резултатите од успехот. Тоа табеларно изгледа вака:

According to the results gained from our research, we can verify the established hypothesis: "Children with difficulties in learning who attend classes in regular schools, are somewhat on the same level with the children who attend classes in special schools, judging by their performance"
We are not competent enough to estimate if the issue here is retardation of the psychomotorics, but it is a fact that the pupils observed have problems with following the lectures adequately. 11/30 pupils in a regular school are illiterate (36,6%).
The disproportion of the obtained results in regards to the adequate, reduced or increased mood in terms of behavior, among the observed pupils from both groups is evident. Every human being has the inherent tendency to try to success in any field. Schools have their own demands in terms of realization of the anticipated educational programs.
It is obvious that the observed pupils like many other children with any kind of problem in their development, being unable to cope with their assignments, became either withdrawn, or troublesome.
Their inability to respond to the demands, among other things, is confirmed with the results from the success as well. The following chart can represent this:

Нашиот заклучок ќе го потврдиме уште со еден факт: од почетокот на спроведувањето на проектот Инклузија, значи во текот на последните 5 години во ПОУ “Д-р Златан Сремец” од редовни училишта се преведени вкупно 107 ученици во различни одделенија и со различен успех.
Факт е дека од нив 30,84% го завршиле соодветното одделение со одличен успех, 20,56% со мн. добар, 18,69% со добар успех.
Ова зборува за тоа дека во посебното училиште владеат поинакви критериуми, рехабилитација, ученикот го води дефектологот, со тоа детето се наоѓа себе си во својата природна средина.

Детето увидува колку може, додека вклучено во редовната настава увидува колку не може да постигне. Доколку се зборува за сегрегација, каде е сегрегацијата?

We will confirm our conclusion with one more fact: since the beginning of the conduct of the project-INCLUSION-, in other words for the past 5 years the special primary school: "Dr. Zlatan Sremec" the total of 107 pupils have been transferred in different grades and with different GPA point average from regular schools.
It is fact that 30,84 % of them have finished the appropriate grade with excellent GPA; 20,56 % with very good GPA; 18,69 % with good GPA.
This tells us that in special school there are different criteria rehabilitation, there is a special teacher supervision, which places the child in its own natural environment.

The child itself becomes aware of how much it is capable of doing, whereas a child in regular classes becomes aware of how much it is incapable of achieving. If we are discussing about segregation, then where is the segregation?

Ние сметаме: интеграција ДА; во посебни паралелки во рамките на редовните училишта, под стручно раководство на тим предводен од дефектолози, а со инклузија исклучително во рамките на заедничките активности со другите деца.
Во интерес на просторот , принудени бевме да дадеме само еден мал дел од добиените резултати во скусена форма, без графикони.

We are pro integration, in special groups in the frames of regular schools, under professional administration of a team led by special teachers, and with inclusion strictly in the frames of mutual activities with the rest of the children.
Having in consideration the scarcity of the space allowed, we sincerely apologize for being unable to display our research in an abbreviated form, without all the included charts.

Citation:Keramitchievska-Biljanovska V, Mitrevska R, Sabolich N. Integration-Inclusion. J Spec Educ Rehab 2004; 5(1-2):133-144.

Литература / References

1. Ајдински Љ, Ајдински Г, Михаилов З. Основи на дефектолошка теорија и практика, 1999.
2. Ајдински Љ, Андреевски В. 50 години заштита, рехабилитација, воспитание и образование на лица со пречки во развојот во Република Македонија, 2001.
3. Бојанин С. Неуропсихологија развојног доба и општи реедукативни метод, 1985.
4. English & English AC. Обухватни речник психолошких и психоаналитичких појмова, 1972.
5. Ивикиќ В, Говедарица П. Практикум опште дефектолошке дијагностике, 2000.
6. Керамитчиевски С. Општа логопедија, 1985.

7. Митревска Р. Вклученоста на децата со преки во развојот на подрачјето на град Скопје (дипломска работа), 1997.
8. Правилник за оцена на специфичните потреби на лицата со пречки во физичкиот или психичкиот развој (Сл. Весник на РМ бр. 30/2000).
9. Сојуз на дефектолози на Република Македонија Извештај од советување на тема "Досегашните искуства од интеграција, инклузија и деинституционализација на децата со хендикепи улогата на дефектологот во редовните училишта”-Скопје, 2002.
10. Ќордиќ А. Развијеност усменог говора у деце са лаком менталном ретардацијом, 1982.