Journal of Special Education and Rehabilitation

JSER Info

JSER Policies

JSER Online

JSER Data

Frequency: quarterly
ISSN: 1409-6099 (Print)
ISSN: 1857-663X (Online)

Authors Info

counter

Review our review process


КВАЛИТЕТОТ НА ЖИВОТОТ НА ЛИЦАТА СО ИНТЕЛЕКТУАЛНА ПОПРЕЧЕНОСТ ВО РАЗЛИЧНИ ВИДОВИ ДОМУВАЊЕ Даниела ТАМАШ Санела СЛАВКОВИЌ	QUALITY OF LIFE OF PEOPLE WITH INTELLECTUAL DISABILITY IN DIFFERENT TYPES OF HOUSING Daniela TAMAŠ Sanela SLAVKOVIĆ

Вовед

Холистичкиот пристап на проценка на квалитетот на

животот имплицира дека неколку аспекти од една

индивидуа се во континуирана интеракција со разно-

лики аспекти од околината што ги опкружува, како

што се физички, социо-културни, политички и еко-

номски, како резултат на тоа, квалитетот на животот е

еден од клучните концепти во однос на менталното

здравје на лицата со интелектуална попреченост (ИП)

(2-4). Овој концепт е особено значаен за лицата со ИП

од гледна точка на опсегот и длабочината на

социјалната инклузија, која се однесува на парти-

ципацијата во рамките на заедницата, социјалната

интеракција, чувството на припадност кон некоја

социјална мрежа, перцепцијата за посакуваната соци-

јална улога и другите лица да имаат доверба дека тие

можат да ја изведат таа нивна социјална улога во

рамките на нивната заедница (5, 6). Разликите во

степенот и длабочината на интерперсоналната димен-

зија на социјалната инклузија во голема мера зависи

од различните карактеристики во кои може да се

случи социјалната инклузија (6). Во последните

години, се појавија нови модели кои се однесуваат на

социјалната политика и организацијата на индивиду-

ализирана поддршка за лицата со ИП, а која е повр-

зана со квалитетот на животот (7). Способноста за

донесување одлуки и избори има големо влијание врз

перцепцијата на индивидуата за нејзиниот/неговиот

квалитет на живот и добросостојба (2). Интерак-

тивниот модел за квалитетот на животот на лицата со

ИП ги вклучува и објективните индикатори за живо-

Introduction

Holistic approach to the quality of life assessment

implies that various aspects of an individual are in a

continuous interaction with diverse environmental

aspects, such as physical, socio-cultural, political, and

economic; thus, rendering the quality of life one of the

key concepts regarding mental health of people with

intellectual disability (ID) (2-4). This concept is

especially important for people with ID from the

perspective of the scope and depth of social inclusion,

which implies community participation, social

interaction, sense of belonging to social network, the

perception of the valued social role and that they are

trusted to perform that social role in the community

(5,6). Differences in the extent and depth of the

interpersonal dimension of social inclusion depend to

a large extent on the different settings in which social

inclusion may take place (6). In recent years, new

models have emerged with respect to social policy

and organization of individualized supports to people

with ID related to the quality of life (7). The

possibility to make choices and decisions has a major

impact on the individual’s perception of his/her own

quality of life and well-being (2). An interactive

model of the quality of life of people with ID includes

objective life indicators; subjective feeling of life

satisfaction and the importance of objective living

conditions and individual’s subjective perception of

Високтот, субјективните чувства за задоволството од животот и важноста на објективните услови за живот и

перцепцијата на индивидуата за нејзината добро-

состојба во смисла на различните домени на животот

(8). Мултидимензионалниот модел за квалитетот на

животот е под влијание на околинските фактори и

личната интеракција со таа околина, која е зајакната

од можноста за сопствено определување, пронаоѓа-

њето на животната цел и имањето на чувство на

припаѓање (9). Слабото ниво на квалитетот на живо-

тот, фрустрациите, поткопувањето на потребите,

ограничените можности за извршување активности

или несоодветната комуникација често може да биде

причината за проблемите во однесувањето кај лицата

со ИП. Понатаму, чувството на задоволство, квали-

тетот на комуникацијата и социјалните врски, лич-

ната способност, способноста за индивидуален живот

и независност кај лицата со ИП може да се анализира

во врска со местото на нивното домување (10).

Висок квалитет на живот во рамките на примарното

семејство за лицата со ИП не секогаш е гаранција.

Лицето со ИП често има големо влијание врз функ-

цијата, улогата и динамиката на врските помеѓу

членовите во семејството, како и големината и

структурата на социјалните мрежи на семејството

(11). Врската родител - дете во семејствата во кои има

дете со интелектуална попреченост е често врска на

зголемена заштита врз детето, и понекогаш изгледа

како тие да немаат реалистичен став кон попре-

ченоста на нивното дете, бидејќи тие имаат прего-

леми очекувања кои можат да доведат до заемна

фрустрација, која може значајно да влијае врз нивн-

иот квалитет на живот (12). Покрај тоа, квалитетот на

животот на лицата со ИП и нивните семејства е под

значајно влијание од отсуството на неопходната

професионална поддршка во одредени специфични

животни ситуации (3).

Од друга страна, квалитетот на животот на лицата со

ИП во рамките на институциите е често на многу

ниско ниво поради ниската фреквенција на социјални

контакти, депривацијата од социјална партиципација,

недостигот на социјална поддршка и позитивниот

социјален стимул, како и релативно големиот број на

непријатни животни ситуации (13,14).

Новите форми на поддршка на лицата со ИП, како

што се услугите за поддршка во домовите, имаат

високо влијание врз подобрувањето на нивните

вештини, преку зголемувањето на можноста за

донесување одлуки, сопствената детерминираност,

партиципацијата во социјалните мрежи како додаток

well-being in terms of various life domains (8). A

multidimensional model of the quality of life is

influenced by environmental factors and personal

interaction with that environment, which is enhanced

by the possibility of self-determination, finding life

purpose and having a sense of belonging (9). Poor

level of quality of life, frustrations, undermined needs,

limited choice of activities or inadequate

communication can often be the cause of the

behavioral problems of people with ID. Furthermore,

the feeling of satisfaction, the quality of

communication and social relationships, personal

competence, capability of independent living and

independence in people with ID can be analyzed in

relation to the place of residence (10).

A high quality of life in primary families for persons

with ID is not always guaranteed. A person with an ID

often has a great influence on the function, role and

dynamics of a relationship among other family

members, as well as the size and the structure of

family's social network (11). The parent-child

relationship in families of children with intellectual

disabilities is often overprotective in relation to a child,

and sometimes they seem not to have a realistic

attitude towards the disability of their child since they

have too many expectations which can lead to mutual

frustration, which significantly affect the quality of

their lives (12). Moreover, the quality of life for people

with ID and their families is considerably impacted by

the absence of necessary professional support in

specific life situations (3).

On the other hand, quality of life of persons with ID in

institutions is often at a very low level due to the low

frequency of social contacts, deprivation of social

participation, lack of social support and positive social

stimuli, as well as a relatively large number of

unpleasant life situations (13, 14).

New forms of support for people with ID, such as

supported housing services, have largely resulted in the

improvement of their life skills, by increasing the

possibility of making choices, self-determination,

participation in social networks in addition to

community activities and personal satisfaction based

on social inclusion (15, 16).

на активностите во заедницата и личното задоволство

засновано на социјалната инклузија (15,16).

Анализите за импактот кој е предизвикан од момен-

талните социјални трендови врз квалитетот на живо-

тот на лицата со ИП и испитувањето на различните

варијации на резултатите спроведени преку споредба

на ефектите поврзани со различните видови поддр-

шка и видовите на услугите на поддршка во домот е

од големо значење, бидејќи ни дава увид на карак-

теристиките на структурните и организационите фак-

тори кои влијаат врз квалитетот на услугите (16).

Овие факти нè поттикнаа да го спроведеме ова истра-

жување со цел да ја утврдиме природата на врската

помеѓу квалитетот на животот и видовите услуги за

поддршка во домот за лица со ИП.

Материјали и методи

Испитаници

Истражувањето беше спроведено во Србија и вклу-

чува три потпримероци на испитаници: лица со ИП

кои живеат во некоја институција, лица кои живеат со

нивните примарни семејства и оние кои се вклучени

во програмата за поддршка во домовите.

Од вкупно 122 испитаници, 51 (41.8 %) од нив

домуваа во институции, 38 (31.1 %) живееја со нив-

ните семејства и 33 (27 %) беа вклучени во услугите

за поддршка во домот. Односот помеѓу испитаниците

во однос на пол е 67 машки испитаници и 53 женски.

Во однос на полот не постои статистички значајна

разлика помеѓу дадените потпримероци x2 (2)=1.06,

р=0.59. Возраста на испитаниците варира од 17 до 79

години (AS=39.95, SD=13.90). Во примерокот на

истражувањето постоеше значајна статистичка

разлика во рамките на возраста F=61.00; p=0.000.

Следствено на тоа, тестот за најмалку значајната

разлика (LSD) ја потврди статистички значајната

разлика помеѓу сите три потпримероци во врска со

возраста (р=0.000).

Испитаниците беа анкетирани со нивна согласност и

со согласност на нивните координатори, во рамките

на институциите и организациите во кои беше спро-

ведено истражувањето. За истражувањето беше

употребен анкетен прашалник, а истражувањето беше

спроведено од професионалниот персонал кој работи

во институциите и организациите кои даваат поддр-

шка за испитаниците и се запознаени со карактери-

стиките на нивното однесување и нивните индиви-

дуални карактеристики.

Analysis of the impact caused by the current social

trends on the quality of life for people with ID and

examination of result variations conducted by

comparing the effects associated with different types

of support and types of supported housing services is

of great importance because it gives us insight into the

characteristics of structural and organizational factors

that affect service quality (16).

These facts prompted us to conduct this research with

the goal of determining the nature of the relationship

between the quality of life and types of supported

housing services for people with ID.

Materials & methods

Participants

The research was carried out in Serbia and included

three sub-samples of respondents: persons with ID

living within an institution, with their primary families

and those included in the supported housing program.

Out of the total 122 respondents, 51(41.8%) were

residents of the institution; 38(31.1%) lived with their

families and 33 (27%) were included in the supported

housing services. The ratio of the examined

respondents by gender was 67 male while 53 were

female. With respect to gender there was no

statistically significant difference among the given subsamples,

χ2 (2)=1.06, p=0.59. The age range of

respondents was from 17-79 years (AS=39.95;

SD=13.90). In the research sample there was a

statistically significant difference in the age range

F=61.00; p=0.000. Accordingly, post-hoc Least

Significant Difference (LSD) test confirmed

statistically significant differences among all three subsamples

in relation to age (p=0.000).

Respondents were surveyed with their consent and the

consent of coordinators at institutions and

organizations in which the research was carried out. A

questionnaire survey used in the research was

conducted by professional staff who work in

institutions and organizations that provide support to

respondents and are familiar with the characteristics of

their behavior and individual characteristics.

Инструменти и процедури на тестирање

Со цел да се процени квалитетот на животот на

испитаниците, петтото издание на Скалата за се-

опфатниот квалитет на живот беше искористено

како истражувачки инструмент за процена на ква-

литетот на животот кај популацијата на лица со ин-

телектуална и друг вид когнитивна попреченост (1).

Преку испитувањето на објективните услови и субјек-

тивните искуства на испитаниците, седум категории

од квалитетот на живот беа утврдени: материјална

добросостојба, здравје, продуктивност, интимност,

безбедност, позицијата во заедницата и емоционална

добросостојба. Врз основа на резултатите од истражу-

вањето, доверливоста во потпримерокот е висока

(ᾳ=0.793-0.873).

Резултати

Резултатите од истражувањето покажаа дека помеѓу

трите потпримероци постои статистички значајна

разлика во квалитетот на животот низ категориите на

продуктивност, интимност, емоционална добросо-

стојба и позиција во заедницата, додека во ка-

тегориите на материјална добросостојба, здравје и

безбедност не беше манифестирана таа разлика. Во

категоријата на продуктивност, испитаниците кои беа

вклучени во програмите за поддршка во домот имаат

статистички значаен (р<0.05) подобар квалитет на

живот во споредба со другите испитаници во доменот

на платена работа (χ2(2)=17.933; p=0.000) и орга-

низацијата на слободното време (р=0.018).

Во однос на категоријата на интимност, испитаниците

кои живеат надвор од некоја институција споредено

со испитаниците кои живеат во некоја институција е

статистички значајно поверојатно да разговараат со

пријатели (χ2(2)=15.601; p=0.000), да добиваат внима-

ние кога се тажни (χ2(2)=13.150; p=0.001) и да добијат

можност да работат заедно со некој од околината и да

се вклучат во активностите кои тие сакаат да ги

извршуваат (χ2(2)=6.455; p=0.041). Во категоријата на

емоционална добросостојба, испитаниците кои живе-

ат надвор од некоја институција споредено со испи-

таниците кои се во некоја институција имаат стати-

стички значајно подобри резултати во однос на спо-

собноста да го прават она што тие сакаат да го прават

и да ги исполнат нивните желби (χ2(8)=19.176;

p=0.014) и статистички значајно тие немаат желба

наутро да станат од кревет (p=0.000).

IInstruments and testing procedures

In order to assess the quality of life of the respondents,

the fifth edition of The Comprehensive Quality of

Life Scale was used as a research instrument to assess

the global quality of life in the population of persons

with intellectual and other cognitive disorders (1). By

examining objective conditions and the subjective

experience of the respondents seven categories of

quality of life were assessed: material well-being,

health, productivity, intimacy, safety, community

position and emotional well-being. Based on the results

of our research, the reliability of the subsample is high

(ᾳ=0.793-0.873).

Results

The results of our research show that among the three

sub-samples there were statistically significant

differences in the quality of life across the categories of

productivity, intimacy, emotional well-being and

community position, while in the categories of

material well-being, health and safety they were not

manifested. In the productivity category, respondents

who were included in a supported housing program

have a statistically significantly (p <0.05) better quality

of life than other respondents in the domain of paid

work (χ2(2)=17.933; p=0.000) and leisure time

organization p=0.018).

With regard to the category of intimacy respondents

who live outside the institution compared to

respondents living in the institution are statistically

significantly more likely to talk to friends

(χ2(2)=15.601; p=0.000); get attention when they are

sad (χ2(2)=13.150; p=0.001) and have the opportunity

to work together with someone from the setting and to

engage in the activities they want to do (χ2(2)=6.455;

p=0.041). In the category of emotional well-being

respondents who live outside the institution compared

to respondents in the institution have statistically

significantly better results regarding the ability to do

something they want to do and fulfill their wishes

(χ2(8)=19.176; p=0.014) and statistically significantly

they have no desire to get out of bed in the morning

(p=0.000).

Во табелата бр. 1 се прикажани резултатите од кате-

горијата позиција во заедницата, статистички значај-

ната разлика помеѓу сите три подпримероци. Согла-

сно со видот на домување се појави во варијаблите на

припадност во некоја група (χ2(2)=20.288; p=0.000).

Испитаниците кои се вклучени во програмите за под-

дршка во домот беа во поголема мера претставени во

овој примерок отколку членовите во организации,

асоцијации, клубови или групи, во споредба со

другите два подпримероци, и во врска со подпри-

мерокот кој се однесува на оние коишто живеат во

институција, тие почесто посетуваат ресторани

(р=0.049). Во примерокот од лица коишто живеат

надвор од некоја институција во споредба со оние

коишто живеат во институција, статистички значајно

е тоа што овие лица почесто посетуваат кафулиња

или пекари, разговараат со нивните соседи, одат во

кино и во театар, се спортски активни, одат во

организациите чиишто членови се (р=0.000). Стати-

стички значајна разлика беше добиена во варијаблата

за посета на натпревари (р=0.000) и роднини или

пријатели (р=0.000) помеѓу испитаниците коишто

живеат во семејства, за разлика од другите две групи.

Table 1 shows the results in the category of community

position; the statistically significant difference between

all three sub-samples according to the type of housing

appeared in the variables of belonging to a particular

group (χ2(2)=20.288; p=0.000). Respondents included

in supported housing program were significantly more

represented than members of an organization,

association, club or group, compared to the other two

sub-samples, and in relation to the sub-sample

encompassing those living in the institution, they visit

restaurants significantly more frequently (p=0.049).

Sub-sample comprising persons who live outside the

institution in relation to those who live in the

institution statistically significantly more often visit

cafes or pastry shops, talk to neighbours, go to the

cinema and theatre, have sports activities, go to the

organizations they are involved in (p=0.000). A

statistically significant difference was obtained in the

variable of visits to matches (p=0.000) and relatives or

friends (p=0.000) among respondents living with

families in relation to the remaining two subsamples.

Табела1/Table1.Положба во заедницата–слободни активности/Community position-leisure activities

Резултатите од субјективната проценка на значајноста

на квалитетот на живот покажуваат дека испитани-

ците кои живеат надвор од институција во однос на

оние кои се во институција, статистички значајно да-

ваат поголемо значење во сите категории, освен за

материјалната добросостојба и за здравјето. Испита-

ниците кои живеат во домови со поддршка во спо-

редба со другите испитаници, покажуваат статистички

значајно поголемо задоволство во сите категории за

квалитетот на животот, освен во категориите на ин-

тимност и емоционална добросостојба каде не постои

разлика помеѓу испитаниците кои живеат надвор од

институција. Резултатите од проценката на персоналот

за значајноста што испитаниците со различен вид

домување ја даваат за испитуваните категории на

квалитет на живот покажуваат дека испитаниците кои

живеат надвор од институциите даваат статистички

значајна важност за квалитетот на живот во сите

категории, освен во категоријата на материјална до-

бросостојба, додека задоволството е статистички

значајно повисоко во сите категории.

Резултатите од пост-хок анализите кои беа спроведени

со примена на тестот LSD со цел да се спореди зна-

The results of a subjective assessment of the importance

of quality of life show that respondents who live

outside the institution in relation to institution-based

respondents, statistically significantly give greater

importance to all categories, except for material wellbeing

and health. Respondents living in supported

housing compared to other respondents, show

statistically significantly more subjective satisfaction

with the quality of life in all categories, except in the

categories of intimacy and emotional well-being where

there is no difference between the respondents outside

the institution. The results of staff assessment of the

importance that respondents in different types of

housing give to the examined categories of quality of

life show that respondents outside the institution give

statistically significant importance to the quality of life

in all categories, except in the category of material

well-being, while satisfaction is statistically

significantly higher in all categories.

The results of the post-hoc analysis performed by

applying the LSD test in order to compare the

чајната разлика во субјективната проценка кај испита-

ниците и проценката од страна на експертите при ис-

кусувањето на задоволство со материјалната добро-

состојба укажува дека субјективните искуства на

задоволство е статистички значајно поголемо во пот-

примерокот кај оние кои живеат во дом во кој имаат

поддршка во однос на испитаниците кои се во инсти-

туција (р=0.040), кое е исто така прикажано од

резултатите од проценката на персоналот (F=5.918;

p=0.004).

Во областа на здравјето, резултатите покажуваат дека

испитаниците кои живеат надвор од институција да-

ваат статистички значајно поголема важност на здра-

вјето, во споредба со испитаниците кои живеат во

институција (р=0.000) и во врска со испитаниците кои

живеат во дом во кој имаат поддршка покажуваат

статистички значајно поголемо задоволство, што

кореспондира со резултатите добиени од проценката

на персоналот.

Во категоријата на продуктивност, испитаниците кои

живеат надвор од некоја институција изразуваат ста-

тистички значајно поголемо искуство во важноста на

содржината која тие ја изучуваат во однос на испи-

таниците кои живеат во институција (р=0.000), додека

субјективното искуство за задоволството кај испита-

ниците кои имаат поддршка во нивните домови е ста-

тистички значајно поголемо во однос на другите два

потпримероци (р=0.000), што е исто така рефлекти-

рано во резултатите од проценката на персоналот.

Испитаниците кои живеат надвор од некоја институ-

ција во категоријата на интимност имаат статистички

значајно поголема важност во тоа што имаат близок

пријател или семејство (р=0.000) при искажувањето на

нивното задоволство за тоа, споредено со испитани-

ците кои живеат во институција (р=0.003), кои се во

согласност со резултатите од проценката на персо-

налот.

Резултатите од субјективното искуство за важноста и

значењето на чувството на сигурност покажуваат ста-

тистичка значајна разлика во врска со видот на дому-

вање, кај испитаниците кои живеат во институција

истото е статистички помалку значајно отколку кај

испитаниците коишто живеат надвор од институција.

Испитаниците коишто живеат во домови за поддршка

покажуваат статистички значајно поголемо ниво на

задоволство преку чувството на сигурност во споредба

со испитаниците коишто живеат во институција и со

семејството. Резултатите од одговорите на персоналот

се совпаѓаат со резултатите на испитаниците.

Во категоријата статус во заедницата, субјективното

significant differences in the subjective assessment of

the respondents and the assessment by experts on

experiencing satisfaction with material well-being

indicate that the subjective experience of satisfaction is

statistically significantly higher in the sub-sample of

those living in supported housing in relation to

respondents in the institution (p=0.040), which is also

shown by the results of staff assessment (F=5.918;

p=0.004).

In the health domain, the results show that respondents

who live outside the institution give statistically

significantly higher importance to health, compared to

respondents living in the institution (p=0.000), and in

relation to them respondents living in supported

housing show statistically significantly higher

satisfaction, which coincides with the results of staff

assessment.

In the category of productivity, respondents who live

outside the institution express a statistically

significantly higher experience of the importance of the

content they are studying in relation to respondents

living in the institution (p=0.000), while the subjective

experience of satisfaction with the respondents in the

supported housing is statistically significantly higher in

relation to the other two sub-samples (p=0.000), which

was also reflected in the results of staff ’s assessment.

Respondents who live outside the institution in the

category of intimacy statistically significantly attribute

greater importance to having a close friend or family

(p=0.000) expressing their satisfaction about it,

compared with the respondents living in the institution

(p=0.003), which is in accordance with the results of

staff ’s assessment .

The results of a subjective experience of importance

and satisfaction for feeling safe are statistically

significantly different in relation to the type of housing;

to respondents living in the institution, it is statistically

significantly less important experience of safety than to

respondents who live outside the institution.

Respondents living in a supported housing show a

statistically significantly higher level of satisfaction by

feeling safe compared to respondents living in the

institution and in the family. The results of the staff’s

response are being matched with the results of the

respondents.

In the category of the community status, a subjective

experience of the importance of realizing some

искуство за важноста од согледувањето дека некои

активности со луѓето надвор од нивниот дом е ста-

тистички значајно повеќе истакнато во подпримерокот

на лица кои живеат надвор од институција отколку кај

оние коишто живеат во институција (р=0.000) и

чувството на задоволство е статистички најмногу ис-

такнато кај испитаниците коишто живеат во домови со

поддршка во однос со другите два потпримероци

(р=0.000). Резултатите од проценката на персоналот за

задоволството кај испитаниците кои учествуваат во

нивните заедници и важноста која им се придодава на

таквото учество укажува дека ова чувство е посилно

помеѓу испитаниците коишто живеат надвор од

институција отколку кај оние коишто живеат во

институција (р=0.000).

Во категоријата на емоционална добросостојба која

се заснова на проценката на субјективните искуства за

важноста и значењето на нивната сопствена емоци-

онална состојба, резултатите покажаа дека помеѓу

испитаниците коишто живеат надвор од некоја инсти-

туција постои статистички значајна разлика во однос

со испитаниците коишто живеат во некоја институција

(р=0.000). Испитаниците кои добиваат дополнителна

поддршка во нивните домови се статистички значајно

задоволни со нивната среќа и сметаат дека е повеќе

значајна отколку потпримерокот на испитаниците

коишто живеат во институција. Базирано на анализите

од проценката на персоналот, во однос на перце-

пцијата за важноста и задоволството на испитаниците

кога станува збор за нивната среќа, статистички

значајна разлика (р=0.000) беше утврдена помеѓу

групите на испитаници коишто живеат надвор од

институција во споредба со испитаниците коишто

живеат во институција (р=0.000).

Бидејќи постои статистички значајна разлика помеѓу

потпримероците, ние направивме проценка на импак-

тот што возраста и видот на домување го имаат врз

испитаните индикатори за квалитетот на животот. Во

Табелата бр. 2 се прикажани резултатите кои укажу-

ваат дека видот на домување има статистички зна-

чајно влијание врз сите индикатори, додека возраста

не е присутна, освен во варијаблата на интимност каде

е прикажано дека возраста има статистички значајно

влијание врз субјективното искуство во однос на

имање близок пријател или семејство, додека значај-

носта на овој аспект се намалува со текот на годините

(B=-0.01; F=4.99; p=0.03; P.Eta2=0.043), што исто така

се однесува и на резултатите добиени при проценката

направена од вработениот персонал (B=-0.02; F=3.95;

p=0.05; P.Eta2=0.034).

activities with people outside the setting in which they

live is statistically significantly more prominent in the

sub-sample of people living outside the institution than

those in the institution (p=0.000), and the sense of

satisfaction is statistically significantly the most

prominent in respondents living in supported housing

in relation to the other two sub-samples (p=0.000). The

results of the staff ’s assessment of the respondents’

satisfaction with community participation and

importance attributed to it indicate that this feeling is

stronger among the respondents outside the institution

than those in the institution (p=0,000).

In the category of emotional well-being based on the

assessment of the subjective experience of importance

and satisfaction with their own emotional state, the

results show that among the respondents living outside

the institution there is a statistically significant

difference in relation to respondents living in the

institution (p=0.000). Respondents receiving supported

housing are statistically significantly satisfied with their

happiness and consider it more important than the subsample

of the institution-based respondents (p=0.003).

Based on the analysis of the staff assessment, regarding

the perception of the importance and satisfaction of the

respondents when it comes to their happiness, a

statistically significant difference (p=0.000) was

obtained between the groups of respondents outside the

institution compared to respondents in the institution

(p=0.000).

Given that among the sub-samples there was

statistically significant difference, we made an

assessment of the impact of age and type of housing on

the examined indicators of quality of life. Table 2

shows the results which indicate that the type of

housing has a statistically significant influence on all

indicators, while the age is not present, except in the

intimacy variable where it has been shown that age has

a statistically significant influence on the subjective

experience of having a close friend or family, whereas

the significance of this aspect decreases with age (B=-

0.01; F=4.99; p=0.03; P.Eta2=0.043), which also refers

to the results of the assessment of the employed staff

(B=-0.02; F=3.95; p=0.05; P.Eta2=0.034).

Табела 2 / Table 2: Влијанието на возраста и типот на домување врз квалитетот на живот / Influence of

age and type of housing on quality of life

Дискусија

Врз основа на статистичките анализи беше утврдено

дека видот на домување има статистички значајно

влијание врз субјективното искуство на задоволство и

важноста во сите испитани категории, во однос на

квалитетот на животот на испитаниците, додека воз-

раста на испитаниците нема значајно влијание.

Резултатите од проценката на субјективните искуства

за квалитетот на животот кореспондираат со резул-

татите од проценката на вработените кои ги поддржу-

ваат испитаниците во однос на нивното задоволство и

нивното нагласување за важноста на одредена катего-

рија од нивниот квалитет на живот.

Нашето истражување е во согласност со резултатите

од другите автори кои го проценувале задоволството

од квалитетот на животот кај лицата со ИП кои имаат

различен вид домување и кои откриле дека лицата

коишто живеат во отворени заедници, во споредба со

оние коишто живеат во институции, имаат значајно

повисоко ниво на задоволство во однос на одредени

области кои се поврзани со вработување и контакти во

рамките на нивната социјална околина (17). Во нашето

истражување, испитаниците коишто се дел од програ-

мата за поддршка во домот имаат постигнато стати-

стички значајно подобар квалитет на живот во областа

на продуктивност, во однос на варијаблите за врабо-

тување и организација на слободното време, во спо-

редба со оние испитаници кои се дел од другите два

потпримероци.

Discussion

Based on the statistical analysis, it was determined that

the type of housing has a statistically significant

influence on the subjective experience of satisfaction

and the importance in all the examined categories of the

respondents’quality of life, while the age of the

respondents has no significant impact. The results of

the assessment of the subjective experience of the

quality of life coincide with the results of the

assessment of the employees who support the

respondents regarding their satisfaction and their

emphasise of the importance of certain categories of

quality of life.

Our research is in accordance with the findings of the

authors who assessed satisfaction with the quality of

life of people with ID in different types of housing and

found that people living in open source community

compared with those living in an institution have a

significantly higher level of satisfaction with living in

domains which are related to work engagement and

contacts with the social environment (17). In our

research, respondents who are included in the supported

housing program have achieved statistically

significantly better quality of life in the productivity

domain regarding variables of work engagement and

leisure time organization as compared to respondents

from the other two sub-samples.

Социјалната поддршка, квалитетот од интерперсо-

налните врски и врските со пријателите може да бидат

предуслови за задоволство во категориите на здрав-

ство и материјална добросостојба и во групата на

испитаниците со ИП и во групата на генерална попу-

лација, кои се во блиска врска со субјективното

искуство за квалитетот на живот (17-21). Резултатите

од нашето истражување исто така покажаа дека

испитаниците коишто живеат надвор од институција

имаат повеќе врски со пријателите и членовите на

семејството, учествуваат во социјални активности и

тие се членови на социјални групи и асоцијации и

покажуваат поголемо задоволство со нивниот ква-

литет на живот. Степенот до кој социјалната околина е

значајна е прикажан од страна на резултатите од

компаративни истражување за поддршка во домот на

лицата со ИП, според кои еден од најзначајните

фактори за успехот на програмата и субјективното

искуство за квалитетот на животот кај лицата со ИП е

влијанието на достапноста на персоналот што ја дава

поддршката (22-26). Од друга страна, однесувањето на

персоналот кон корисниците е поврзан со бихеви-

оралните проблеми, условите на домување и видовите

на поддршка (8, 27). Во прилог на промената на смес-

тување, потребно е да дојде до промена на пристапот

на персоналот за поддршка и базирање на истиот врз

основа на индивидуалниот пристап, особено за оние

кои имаат потешки ИП или имаат попречености во

поголем број (28, 29).

Бројни истражувања кои ги проценувале крајните

резултати од програмите за деинституализација пока-

жале подобрување на квалитетот на животот кај

лицата со ИП (30-32). Најпозитивната промена по

преселувањето од институција во заедница беа забе-

лежани во домените на компетентност како што се

самогрижа; социјалните вештини и начините за тро-

шење на слободното време (30). Исто така, нашето

истражување во однос на позицијата во заедницата

покажа дека испитаниците коишто живеат во домови

со поддршка имаат значајно поголема инволвираност

во активностите во некои од социјалните групи и

имаат бескраен опсег на можности за избор на

слободни активности. Уште повеќе што резултатите

од нашето истражување ги поддржуваат некои од

резултатите на другите истражувања, според кои

поголемата автономија е поврзана со поголемиот број

можности и повисокото ниво на достигнување (18),

додека субјективната перцепција за квалитетот на

животот на лицата со ИП статистички значајно зависи

од нивото на нивното учество во заедницата и

Social support, quality of interpersonal relationships

and relationships with friends can be preconditions for

satisfaction in health and material well-being categories

both in the group of respondents with ID and in the

general population group, which are closely related to

the subjective experience of quality of life (17-21). The

results of our research also show that respondents who

live outside the institution have more contacts with

friends and family, participate in social activities, and

they are members of social groups and associations and

show greater satisfaction with the quality of life. The

extent to which the social environment is important is

also shown by the results of comparative studies of

supported housing for people with ID, according to

which one of the most important factors in the success

of the programme and the subjective experience of the

quality of life for people with ID is the impact of

accessibility of staff providing support (22-26). On the

other hand, the attitude of staff towards users is related

to behavioral problems, housing conditions and types of

support. (8, 27). In addition to changing

accommodation, it is necessary to change the approach

of staff support and base it on an individual approach,

especially for those with severe or multiple disabilities

(28, 29).

Numerous studies evaluating the outcomes of

deinstitutionalization programmes reported

improvement in the quality of life for people with ID

(30-32). The most positive changes after moving from

institution to community were observed in competency

domains such as self-care; social skills and ways of

spending leisure time (30). Also, our research in terms

of Community position showed that respondents living

in supported housing were significantly more involved

in the activities of some social groups and had infinite

range of possibilities for choosing leisure activities.

Moreover, our research results support the same results

as other studies, according to which greater autonomy

is associated with greater range of choices and higher

levels of achievement (18), whereas the subjective

perception of the quality of life of persons with ID

statistically significantly depends on the level of their

participation in community life and possibilities for

establishing relationships with various social resources

(33).

можностите за воспоставување врски со различни социјални извори (33).

Заклучок

Од добиените резултати може да заклучиме дека

видот на услугата во домувањето е од круцијално

значење за севкупниот квалитет на живот кај лицата

со ИП и е поврзан со нивното субјективно проце-

нување на квалитетот во различни области од

животот, како и нивното животно задоволство со

постигнатите цели и чувството на социјална припад-

ност. Во споредба со лицата со ИП коишто живеат во

институции, испитаниците кои се дел од програмите

за поддршка во домот имаа подобар квалитет на

живот и беа позадоволни од различни области од

нивниот живот, отколку испитаниците од другите два

потпримероци и тие имаа искусено повисоко ниво на

социјална инклузија во споредба со другите два

потпримероци на испитаници.

Затоа, ова истражување може да придонесе во подо-

брувањето на квалитетот на имплементација на прог-

рамите за поддршка во домот за лица со ИП, како и за

инклузијата на повеќе корисници во тие програми.

Conclusion

From the obtained results we can conclude that the type

of residential service is of crucial importance for the

overall life quality of persons with ID related to their

subjectively perceived quality of various life domains,

as well as their life satisfaction with achieved goals and

the sense of social belonging. Compared to persons

with ID living in the institution respondents included in

supported housing program had a better qualty of life

and were more satisfied with various domains of quality

of life than respondents from the other two sub-samples

and they have experienced a much higher rate of social

inclusion compared to the other two sub-samples of

respondents.

Therefore, this research can contribute to the

improvement of the quality of implementation of the

supported housing program for persons with ID, as well

as to the inclusion of more users in that program.

Литература / References:

1. Cummins RA. Comprehensive Quality of Life Scale- Intellectual. Cognitive Disability (ComQol-I5), 5th edition, School of Psychology, Deakin University, Melbourne (AU).1997.

2. Renwick R, Brown I, Raphael D.фPerson-centered quality of life: Contributions from Canada to an international understanding. Cross-cultural perspectivesonqualityoflife.2000:5-21.

3. VerdugoMA,SchalockRL,KeithKD,StancliffeRJ. Quality of life and its measurement: Important principles and guidelines. Journal of intellectual disabilityresearch.2005Oct1;49(10):707-17.

4. SchalockRL.Introductionandoverview.Journalof Intellectual Disability Research. 2005 Oct 1;49(10):695-8.

5. CobigoV,Ouellette-KuntzH,LysaghtR,MartinL. Shifting our conceptualization of social inclusion. Stigmaresearchandaction.2012Jan31;2(2).

6. Simplican SC, Leader G, Kosciulek J, Leahy M. Definingsocialinclusionofpeoplewithintellectual anddevelopmentaldisabilities:Anecologicalmodelof social networks and communityparticipation.

Research in developmental disabilities. 2015 Mar 1;38:18-29.

7. SchalockRL,VerdugoMA,BonhamGS,FantovaF, Van Loon J. Enhancing personal outcomes: Organizational strategies, guidelines, and examples. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities. 2008 Dec1;5(4):276-85.

8. FelceD,JonesE,LoweK,PerryJ.Rationalresourcing and productivity: Relationships among staff input, resident characteristics, and group home quality. American Journal on Mental Retardation. 2003 May;108(3):161-72.

9. Bramston P, Chipuer H, Pretty G. Conceptual principlesofqualityoflife:anempiricalexploration. JournalofIntellectualDisabilityResearch.2005Oct 1;49(10):728-33.

10. BratkovićD,RožmanB.Čimbenicikvaliteteživljenja osobasintelektualnimteškoćama.Hrvatskarevijaza rehabilitacijskaistraživanja.2006Oct1;42(2):101-12.

11. KraussMW,SeltzerMM,GoodmanSJ.Socialsupport networksofadultswithmentalretardationwholiveat home. American Journal on Mental Retardation.1992 Jan.

12. WidmerED,Kempf-ConstantinN,Robert-TissotC, LanziF,CarminatiGG.Howcentralandconnected am I in my family?: Family-based social capital of individuals with intellectual disability. Research in developmentaldisabilities.2008Mar1;29(2):176-87.

13. McGillivrayJA,McCabeMP.Detectingandtreating depression in people with mild intellectual disability: The views of key stakeholders. British journal of learningdisabilities.2010Mar1;38(1):68-76.

14. Matson JL, Dempsey T, Rivet TT. The interrelationshipsofpsychopathologysymptomson socialskillsinadultswithautismorPDD-NOSand intellectualdisability.JournalofDevelopmentaland PhysicalDisabilities.2009Feb1;21(1):39-55.

15. Kim S, Larson SA, Charlie Lakin K. Behavioural outcomes of deinstitutionalisation for people with intellectual disability: a review of US studies conducted between 1980 and 1999. Journal of IntellectualandDevelopmentalDisability.2001Jan 1;26(1):35-50.

16. KozmaA,MansellJ,Beadle-BrownJ.Outcomesin different residential settings for people with intellectual disability: a systematic review. American JournalonIntellectualandDevelopmentalDisabilities. 2009May;114(3):193-222.

17. Lucas-Carrasco R, Salvador-Carulla L. Life satisfaction in persons with intellectual disabilities. Research in developmental disabilities. 2012 Jul 1;33(4):1103-9.

18. BratkovićD.Kvalitetaživljenjaosobasumjerenomi težom mentalnom retardacijom u obiteljskim i institucionalnim uvjetima života. Doktorska disertacija. Edukacijsko-rehabilitacijski fakultet Sveučilišta u Zagrebu.2002.

19. DuvdevanyI,ArarE.Leisureactivities,friendships, and quality of life of persons with intellectual disability: Foster homes vs community residential settings. International Journal of Rehabilitation Research. 2004 Dec1;27(4):289-96.

20. Cummins RA, Lau AL. Cluster housing and the freedom of choice: a response to Emerson (2004). Journal of Intellectual and Developmental Disability. 2004 Sep1;29(3):198-201.

21. Glumbić N, Brojčin B. Život u zajednici djece s mentalnom retardacijom i autizmom (Life in the Community With the Intelectual Disabled People and Autism).Zbornikradovasameđunarodnogskupa

„Rehabilitacija–stanje i perspektive djece steškoćama u razvoju i osoba sa invaliditetomˮ. Rijeka, Hrvatska. 2006:276-83.

22. Felce D. Quality of support for ordinary living. InDeinstitutionalization and community living 1996 (pp.117-133).Springer,Boston,MA.

23. Jones E, Felce D, Lowe K, Bowley C, Pagler J, GallagherB,RoperA.Evaluationofthedissemination of active support training in staffed community residences. American Journal on Mental Retardation. 2001Jul;106(4):344-58.

24. Mansell J, Elliott T, Beadle-Brown J, Ashman B, Macdonald S. Engagement in meaningful activity and “activesupport”ofpeoplewithintellectualdisabilities in residential care. Research in developmental disabilities. 2002 Sep1;23(5):342-52.

25. Bradshaw J, McGill P, Stretton R, Kelly‐Pike A, Moore J, Macdonald S, Eastop Z, Marks B. Implementation and evaluation of active support. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities. 2004 Sep1;17(3):139-48.

26. Beadle‐BrownJ,LeighJ,WheltonB,RichardsonL, BeechamJ,BaumkerT,BradshawJ.Qualityoflife and quality of support for people with severe intellectualdisabilityandcomplexneeds.Journalof AppliedResearchinIntellectualDisabilities.2016Sep 1;29(5):409-21.

27. PerryJ,FelceD.Factorsassociatedwithoutcomein communitygrouphomes.AmericanJournalonMental Retardation. 2005Mar;110(2):121-35.

28. Mansell J. Deinstitutionalisation and community living: progress, problems and priorities. Journalof IntellectualandDevelopmentalDisability.2006Jun 1;31(2):65-76.

29. CocksE,ThoresenS,WilliamsonM,BoadenR.The individualsupportedliving(ISL)manual:aplanning and review instrument for individual supported living arrangements for adults with intellectual and developmental disabilities. Journal of Intellectual DisabilityResearch.2014Jul1;58(7):614-24.

30. FelceD,EmersonE.Livingwithsupportinahomein the community: Predictors of behavioral development and household and community activity. Developmental Disabilities Research Reviews. 2001 May1;7(2):75-83.

31. O’BrienP,ThesingA,TuckB,CapieA.Perceptions of change, advantage and quality of life for people with intellectual disability who left a long stay institution to live in the community. Journal of IntellectualandDevelopmentalDisability.2001Jan 1;26(1):67-82.

32. Mansell J, Beadle‐Brown J, Macdonald S, Ashman B. Resident involvement in activity in small community homes for people with learning disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities. 2003 Mar 1;16(1):63-74