JSER Info

JSER Policies

JSER Online

JSER Data

Frequency: quarterly
ISSN: 1409-6099 (Print)
ISSN: 1857-663X (Online)

Authors Info

counter

Review our review process

МОДЕЛ НА ИНКЛУЗИВНО ОБРАЗОВАНИЕ И ПРИФАЌАЊЕ НА УЧЕНИЦИТЕ СО ОГРАНИЧЕНИ ЗДРАВСТВЕНИ СПОСОБНОСТИ ВО РАМКИТЕ НА УЧИЛИШНАТА ОКОЛИНА

Елена Александровна МАКАРОВА1 Елена Лвовна МАКАРОВА2

Оксана Александровна ХОЛИНА3

MODEL OF INCLUSIVE EDUCATION AND ACCEPTANCE OF STUDENTS WITH HEALTH LIMITED ABILITIES WITHIN EDUCATIONAL ENVIRONMENT

Elena Aleksandrovna MAKAROVA,1 Elena Lvovna MAKAROVA,2 Oksana AleksandrovnaHOLINA3

Вовед

Модерниот свет се соочува со радикални промени во пристапот кон образованието и општеството и културната политика воо- пшто. Ова е поради ставовите на општест- вото за развој на индивидуалните квалитети кај личноста и интелектуалната еволуција. Дваесет и првиот век се карактеризира со сфаќањето дека само самореализацијата на личноста е главна цел во секој општествен развој. Овие промени во јавната свест водат до појава на нова парадигма во образова- нието, која е заснована на пристапите и кон- цептите развиени во модерните образовни практики.Тоаговклучуваособеноконцептот на „инклузивно образование“(1).

УНЕСКО ја има дадено универзалната дефиниција за инклузивно образование како холистички феномен што укажува на една- ков пристап до квалитетно образование за сите деца без исклучок (2). Таа е заснована на хуманизам, развој на интелектуалните и креативните способности, баланс на инте- лектуалните, етничките, емоционалните и психолошките делови од личноста.

Во процесот на историски развој, обра- зовниот систем за деца со ограничени здрав- ствени способности (ОЗС) премина од изо- лација во инклузија. Инклузивното образо- вание во Русија е во фаза на еволуција и се соочува со многу предизвици. Задачата за да се воспостави инклузивен образовен систем бара решение на владино ниво. Тоа е инклу- зија која им обезбедува еднакво образование на учениците со ОЗС, развој на вештините кои се неопходни за максимална адаптацијаи успешна интеграција воопштеството.

Главниот услов за модерно образование е тоа дека треба да биде ориентирано кон личноста и да цели кон личен развој. Со овој пристап сите форми, модели, технологии на образованиеморадасезематпредвидвокон- текстот на главните задачи наобразованието, што значи обезбедување најповолни услови за сопствен развој и адаптација на општест- вената околина. Како резултат на тоа, обра- зованието се фокусира на помагање на лич- ниот развој и збогатување на личноста, како и дефинирање на социјалната улога на лич- носта во надворешниотсвет.

Дисеминацијата на инклузијата во Руската Федерација не е само рефлексија на модерните трендови во светот, туку ја прет- ставува имплементацијата на правото на лицата со попреченост за еднакво образо- вание заедно со и покрај нивните врсници во редовните образовни институции, во согласност со законодавството во Руската Федерација. „Инклузивното образование може да се дефинира како инклузија на сите деца и млади лица без оглед на нивните индивидуални разлики, вклучителнонивната раса, етничка припадност, попреченост, пол, сексуална ориентација, јазик или социоеко- номски статус“(3).

Инклузивната пракса вклучува подобру- вање на квалитетот на живот на одредени ученици без да се наруши квалитетот на живот на другите учесници во образовниот процес и создавање неопходни услови за успешна социјална адаптација и образова- ние за сите ученици без исклучоци, без оглед на нивните индивидуални психички или физички попречености, образовни достигну- вања, јазик, култура, религија итн.

Главните цели на образовните институ- ции во имплементирањето на инклузивните практики се:

• развој и имплементација на модел на инклузивнообразование;

• создавање психолошки удобна инклу- зивна образовнаоколина;

• дизајнирање системи на методологија, нормативна и информативна поддршка во процесот на учење, корекција, ком- пензација ирехабилитација;

• развој на различни форми на алтерна- тивно образование, сеопфатна поддрш- ка за ситеученици;

• да се осигура психолошкото здравје за сите учесници во образовниотпроцес.

Прифаќањето на учениците со тешкотии во конвенционалните одделенија, како дел од пристапот за образовна инклузија, е пре- порака од Комитетот на ЕУ за деца и млади лица за земјите членки(4).

Главните структурални елементи во мо- делот на инклузивно образование во конвен- ционалните образовни институции вклучува:

• филозофија заинклузија;

• правни документи и договори помеѓу образовните институции и родителите, вклучувајќи ги сите неопходни услови за образование за учениците со попре- ченост, вклучувајќи ги и барањата за семејството;

• достапност на значаен методолошки развој и препораки засновани на прис- тапот способности-активности за уче- ниците со различни нивоа на попрече- ност;

• достапност на адаптирани образовни програми за различни категории науче- ници сопопреченост;

• дидактичкиматеријалииметодизапре- давање;

• професионален развој на наставниците во инклузивното образование, специја- листи од интегрирани медицинско-со- цијални и психолошко-педагошкиуслу- ги заподдршка;

• организација на ефективни активности за персоналот за поддршка во рамките на една образовнаинституција;

• архитектонска трансформација,вклучи- телно и околина безбариери;

• соодветнофинансирање;

• доволен број тутори за инклузивно об- разование за придружба и поддршка на ученицитесопопреченост,поддршкаод тутор(5).

Туторите се лица кои се фокусирани на создавање и имплементација на личниедука- тивни стратегии кои ги земаат предвид лич- ните потенцијали на една личност, образов- ната и социјалната инфраструктура и целите на главните активности(6).

За време на последната декада беа напра- вени неколку напори во одделни европски земји, како што се Босна и Херцеговина (7), Хрватска (8), Грција (9), Турција (10) и Португалија (11), за обезбедување инклузија во образованието. Во Шпанија, учениците со посебни потреби се образуваат во редовни училишта кога е тоа можно, во согласност со принципите за нормализација и сегментали- зам, во училиштата коишто се најблиску до нивното место на живеење(12).

Значајноста на темата за инклузија е прикажана преку статистички податоци.

Согласно со Министерството за образование и наука на Руската Федерација, 450 илјади деца со тешкотии учат за руските училишта, од кои само 15 илјади го продолжуваат нив- ното образование на универзитет. Согласно со Министерството за здравство и соција- лен развој на Руската Федерација, повеќе од половина од сите ученици со попреченост (55.98%) се со интелектуална попреченост или попреченост за учењето, 30.07% сонару- шување за однесувањето/личноста, 10.94% со ограниченост на физичките активности, 3.63% со повеќе попречености, 6.71% со нарушување на слухот, 2.89% со нарушу- вање на видот и 1.17% со други здравствени проблеми (13). Секој единаесетти жител за Руската Федерација има некоја форма на попреченост. Тоа се 13 милиони луѓе со раз- личнифизички,психичкиилиинтелектуални попречености на различен степен: вродени или стекнати нарушувања на мускулно-ске- летниот систем, видот, слухот, менталната состојба, нарушување за однесувањето и други здравствени проблеми. Повеќето од нив имаат потреба од специјално адаптирани услови за живеење и учење и често имаат потреба од помош од други лица. Затоа, уло- гата на туторите за инклузивното образова- ние е толкузначајна.

Методи

Предметот на ова истражување е да се откријат ставовите на наставниците, роди- телите, другите ученици и персоналот за поддршка за инклузијата како феномен и Учениците со ОЗС за редовните училници.

Алатки на истражувањето се прашал- ници, тестови и интервјуа со ОЗС родители, наставници,ученицииперсоналзаподдршка со цел да се идентификуваат проблемите и да се помогне за создавањето психолошки удобна образовна околина за Учениците со ОЗС. Посебно создаден прашалник беше користен како алатка за набљудување. Анкетата се состоеше од различни тестови за сите учесници за образовниот процес.

Основните истражувачки методи вклучуваат (1) анкета на учениците, (2) анкета на наставниците, (3) анкета на пер- соналот за поддршка и (4) квантитативна и квалитативнаанализанарезултатитеоданке- тата. Истражувачкиот метод за набљудување беше исто така употребен за време на експе- рименталната фаза на истражувањето. Видот на оваа истражувачка студија е психолошко (анонимно) набљудување. Целта на анкетата е да се проучат мислењата на учениците, родителите, наставниците и персоналот за поддршка за образованието на Учениците со ОЗС во рамките на редовнитеучилници.

Примерок

Анкетата вклучува 50 ученици: 24 мом- чиња и 26 девојчиња на возраст од 19 до 22 години. Ние го поделивме примерокот на две групи. Во првата група беа 50 ученици од Институтот Таганрог со назив „А. Чехов“. Другата група се состоеше од 45 ученици на возрастод19до22години,итоа24момчиња и 21 девојче. Различен прашалник им беше понуден на наставниците, туторите и персо- налот за поддршка во Институтот.

Резултати

Introduction

The modern world is experiencing a radical change in approaches to education and to social and cultural politics in general. This is due to the attitudes of the society to development of an individual’s personal qualities and intellectual evolution. The 21st century is characterized by theunderstandingthatonlypersonality’sself-ac- tualization is the main goal of any social devel- opment. These changes in the public conscious- ness led to the emergence of a new paradigm of education, which is based on the approachesand conceptsdevelopedbymoderneducationalprac- tices. These include, in particular, the conceptof “inclusive education” (1).

UNESCO has given the most universal defi- nition of inclusive education as a holistic phe- nomenon that implies equal access to qualityed- ucation for all children without exception (2). It is based on humanism, intellectual and creative ability development, balance of intellectual, eth- nic, emotional and physiological fractions of personality.

In the process of historical development, the educational system for children with health limited abilities (HLA) has gone from isolation to inclusion. Inclusive education in Russia is at the stage of evolution, facing a lot ofchallenges, thereforethetaskofestablishinganinclusiveed- ucation system requires solution at the govern- mental level. It is inclusion that provides HLA studentswithequaleducation,withdevelopment of skills necessary for maximum adaptation and successful integration intosociety.

The main requirement for modern education is that it should become person oriented and be aimed at personal development. With this ap- proachanyforms,methods,technologiesofedu- cation must be considered in the context ofmain tasks of education – ensuring the most favorable conditions for self-development and adaptation to social environment. As a result, educationhas become focused on helping a person develop and enrich personality and define a person’s so- cial role within the outside world.

Dissemination of the inclusion in the Rus- sian Federation is not only a reflection of mod- ern trends in the world but it represents the im- plementation of impaired students’ rights to get equal education along with and alongside of their peers in mainstream educational institutions in accordance with the legislation of the Russian Federation. “Inclusive education can be defined as the inclusion of all children and young people regardless of any individual differences, includ- ing race, ethnicity, disability, gender, sexual ori- entation, language, or socioeconomic status” (3). Inclusive practice involves improving a par- ticular student’s quality of life without impairing the quality of lives of other education process participants, and creating the necessary condi- tions for social adaptation success and education for all students without exception, regardless of their individual mental or physical disabilities, educational attainment, language, culture, reli-

gion, etc.

The leading objectives of an educational in- stitutioninimplementinginclusivepracticesare:

• to develop and implement an inclusive ed- ucation model,

• to create psychologically comfortable in- clusive educational environment,

• to design systems of methodological, nor- mative and informational support of the learning process, correction, compensation and rehabilitation,

• to develop various forms of alternative education, comprehensive support for all students,

• to ensure psychological health of all par- ticipants of the education process.

Acceptance of students with disability in mainstream classes as a part of an educational inclusion approach has been recommended by the Committee of the European Union for chil- dren and young people of member states (4).

The main structural elements of the inclu- sive education model in a mainstream education institution include:

• philosophy of inclusion,

• legal documents and agreements between the educational institution and parents, including all the necessary conditions for education of a student with disabilities, in- cluding the requirements for thefamily,

• availability of relevant methodological de- velopments and recommendations based on the competence-activity approach for students with different levels of disabili- ties;

• availability of adapted educational pro- grams for different categories of students withdisabilities,

• didactic materials and methods of teach- ing,

• professional development of teachers of inclusive education, specialists of the in- tegrated medical-social and psychologi- cal-pedagogical supportservice,

• organization of effective activity of sup- port stuff of an educationinstitution,

• architectural transformations, including barrier-freeenvironment,

• adequate funding,

• sufficient number of inclusive education tutors to accompany and support students with disabilities, tutor support(5).

Tutors are people focused on the construc- tion and implementation of a personal educa- tional strategy that takes into account the per- sonal potential of a person, educational and social infrastructure and the objectives of the main activity (6).

During the last decade efforts have been made in several European countries, such as BosniaandHerzegovina(7),Croatia(8),Greece (9), Turkey (10), and Portugal (11), to facilitate inclusion in education. In Spain, students with special needs are educated in regular schools whenever possible, in accordance with the prin- ciples of normalization and sectionalism, at the school closest to where they live(12).

The relevance of the topic of inclusion is shown by statistics. According to the Ministry of Education and Science of the Russian Federation, 450 thousand children with disabil- ities study in Russian schools, of which only 15 thousand continue their education at colleges and universities. According to the Minister of Health and Social Development of the Russian Federation, more than half of all students with disability (55.98%) are with an intellectual or a learning disability, 36.07% with behavior/per- sonality disorder, 10.94% with a physical activ- ity limitation, 3.63% with multiple disability, 6.71% with hearing impairments, 2.89% with visual impairments, and 1.17% with otherhealth conditions (13). Every eleventh resident of the Russian Federation has some form of disabil- ity. These are 13 million people with features of physical, mental or intellectual impairment of various degrees: in-born or acquired disorders of the musculoskeletal system, vision, hearing, mental state, behavior disorder and other health conditions. Most of them need specially adapted living and learning conditions and often require other people’s help. That is why the role of tutors in inclusive education is soimportant.

Methods

The subject of our study is to figure outedu- cational institution teachers, parents, other stu- dents and support stuff’s attitudes to inclusion as a phenomenon and HLA students in main- streamclassrooms.

Research tools are questionnaires, tests and interviews with HLA parents, educational insti- tution teachers, students and support stuff in order to identify problems and to help create psychologically comfortable educational envi- ronment for HLA students. Aspecially designed questionnaire was used as a monitoring tool. The survey consists of different tests for all the participants of the educational process.

Basic research methods include (1) stu- dents survey, (2) teachers survey, (3)support stuff survey and (4) quantitative and qualitative analysis of survey results. Research method of monitoring was also used during the experimen- tal phase of the research. The type of this moni- toring study is psychological (anonymous)mon- itoring. The purpose of the survey is the study of the opinions of students, parents, teachersand support stuff about education of HLA students in the mainstream classroom.

Sample

The survey involved 50 students: 24 male and 26 female aged 19-22. We divided the sam- ple in two groups. The first group consists of 50 students of Taganrog Institute named after A. Chekhov. Another group consists of 45 students (aged 19-22): 24 male students and 21 female students. A different questionnaire was offered to teachers, tutors and support stuff of the same Institute.

Results

Анализа на резултатите

Анализирајќи ги резултатите на трите дела од експерименталната пракса, покажу- ваат дека поголемиот дел од учениците кои се вклучени во двете анкети се свесни за предизвиците кои ги носи инклузивното образование. Како и да е, повеќето од нив целосно се согласуваат или се согласуваат дека учениците со ОЗС треба да се образу- ваат во редовното образование. Половина од испитаниците се согласуваат дека инклу- зијатаеподобразаученицитесоОЗСотколку изолацијата и се подготвени да помогнат со задачите. Иако не многу од нив веруваатдека можат да учат ефикасно и истовремено даим помогнат на учениците со ОЗС во нивната училница, затоа постои барање за волонтери и тутори со посебни вештини кои се подгот- вени да им помогнат на учениците со ОЗС со предизвиците кои ги носат редовните про- грами за настава. Помеѓу предизвиците со кои можат да се соочат учениците со ОЗС за време на инклузивното образование, след- ните беа именувани: совладување на мате- ријалот во рамките на редовните училници, практична апликација на теоријата, одби- вање од тимот, техничка опрема на универ- зитетите, комуникациски проблеми, ниска самодоверба, недостиг на техничка опрема. Помеѓу дадените препораки од учениците, во третиот дел од анкетата, кои можат да помогнат во надминување на предизви- ците што се споменати погоре се вебинари, се слободно присуство, удобна образовна околина, развој на толеранцијата, посебна скала на оценување, корекциони класови за учениците кои потфрлиле во образованието итн. Анализите покажуваат, не само што уче- ниците кои беа дел од анкетата се свесни за придобивките и предизвиците на инклузив- ното образование, но тие исто така се желни да им помогнат и да асистираат научениците со ОЗС во нивнатаучилница.

Степенот на свест за инклузивното обра- зование кај родителите, учениците и настав- ниците не е доволно висок; тие не може да дадат одговор на прашањето: „Зошто уче- ниците со ОЗС треба да учат во редовна училница?“. Како и да е, повеќето родители (70%) имаат позитивен став кон инклузијата. Но, истовремено, само 50% од родителите веруваат дека учениците со ОЗС би им било- удобно во редовните училници, и само 38% веруваат дека другите ученици би се чув- ствувале погодно да учат заедно со ученици со ОЗС. Околу половина од родителите ја прифаќаат идејата за инклузивно образова- ние; ја согледуваат вредноста на оваа форма на образование.

Беа поканети 25 наставници да учеству- ваат во анкетирањето, при што земаа учество

23 наставници и персоналот за помош. Познавањата на наставниците и персоналот за поддршка за инклузивното образование беше задоволувачки. Анкетата покажа дека само половина од анкетираните наставници ја разбираат идејата на инклузивното обра- зование. Во однос на ставот на наставниците на овој вид кообразование, анкетата покажа дека поголемиот број од наставниците (62%) ја разбираат идејата на инклузивнотообразо- вание, но, за жал, 24% сметаат дека тоа не е погодно за другите ученици. Поголемиот дел од испитаниците (65%) веруваат дека вове- дувањето на инклузивното образование ќе ги оптовари наставниците со поголем број обврски.

За жал, некои наставници негираат дека инклузивното образование е најветувачка форма на образование за учениците со посебни едукативни потреби. Наставниците и персоналот за поддршка ќе треба да рабо- тат и понатаму за да развијат позитивен став кај другите ученици кон инклузивното обра- зование, за да сфатат дека истото ќе биде од корист не само за учениците со ОЗС, но и за сите учесници во образовниот процес.

Сите вработени (100%) имаат позитивен и наклонет став кон учениците со ОЗС. Но, истовремено,само18%веруваатдекаќебиде добро и удобно за учениците со попреченост да учат во редовни училишта. Персоналот за поддршка (94%) е подготвен да им помогне на учениците со ОЗС да се приспособат на образовната околина. Само 59% од учесни- ците мислат дека тие треба да го изменат ставот кон лицата со попреченост. 100% од учесниците се согласија дека за квалитетот на живот да биде подобар за лицата со поп- реченост, сите вработени во образовните институции треба да ја прифатат идејата за инклузивнообразование.

Еден од клучните фактори за успешна инклузија е поволна социјална околина што вклучува позитивни ставови од социјалните работници, како што се наставниците, врсни- ците, персоналот за поддршка и родителите (14). Важноста за изучување на социјалните ставови кон инклузијата се зголеми со фак- тот што ставот се смета дека е општествен фактор кој влијае врз функционирањето и добросостојбата на индивидуата. Согласно со H. Triandis (15), ставот може да се дефи- нира како „идеја водена со емоции кои се предиспозиција за одделни активности кон одреденагрупанасоцијалниситуации“.Како такви, ставовите вклучуваат намери за одне- сување како когнитивни така и емоционални компоненти. Ставовите кон индивидуите со попреченост се често водени од предрасуди, особено лажни сознанија, негативен ефект и игнорирање на однесувањето и затоа гоогра- ничуваат нивниот индивидуален степен на активна партиципација во животот на заед- ницата(16).

Прифаќањето од врсниците без попре- ченост и интеракцијата со врсниците без попреченост е еден од најзначајните фак- тори во утврдувањето дали има едно дете со попреченост успешно искуство во образов- ната околина (17). Да се биде прифатен од

врсниците им овозможува на децата со поп- реченост да бидат перципирани какочленови на одделението, да остваруваат интеракција со врсниците и да се чувствуваат дека се дел од групата(18).

Инклузијата е препознаена како пораз- виен, хуман и ефективен систем на обра- зование не само на учениците со посебни образовни потреби, но и за другите ученици. Инклузијата им го дава правото на образова- ниенасите,безогледдалисеисполнетикри- териумите на образовниот систем или пак не се исполнети. Образовната околина не есамо местокадештосеучи,ноистотакаеиглавна сфера во животните активности на учени- ците. Личноста се обликува преку почитта и прифаќањето на индивидуалноста на дру- гите. Овој процес има сопствен образовен пат. Учениците учат како да работат во тим, како да комуницираат со другите, да градат врски и креативно да ги решаваат образов- ните проблеми со помош на нивните настав- ници (19). Треба да се признае дека некогаш градењето на вештините за тимска работа се поважни од другите училишни вештини,осо- бено во рамките на инклузивната образовна околина. Инклузивното образование ги про- ширува личните способности кај сите уче- ници, им помага да развијат лични каракте- ристики како што се хуманост, толеранција, подготвеност да се помогне. Инклузивното образование е фундаментален нов систем каде учениците и наставниците работат на заедничкацел,какотимсеобидуваатдаобез- бедат пристапно и квалитетно образованиеза сите ученици без исклучок(20).

Анализата на други истражувања за про-

блемотсоинклузивнотообразованиеовозмо- жува да се разјаснат следните принципи на инклузијата:

• препознавањето на еднаквата вред- ност на сите ученици и наставници во општеството;

• зголемување на степенот на учество на учениците во културниот живот на обра- зовните институции инамалување на сте- пенот на изолација на Учениците соОЗС;

• реструктуирање на методот на преда- вање за да може целосно да ги исполни различните потреби на сите ученици во една образовна институција;

• отстранување на бариерите со цел стекнување знаења и целосна партици- пација во живото на учениците за сите, не само за оние со попреченост или по- себни образовнипотреби;

• анализи и истражувања за обидите за надминување на физичките бариери и подобрување на достапноста на опре- матазаодделниученици,спроведување реформи и промени кои се од корист за сите ученици;

• разлики меѓу учениците се ресурси кои придонесуваат во педагошкиот про- цес, но одделни пречки мора да бидат надминати;

• препознавање на правото на ученици- те да добијат образование во образовна институција која е блиску до нивното место наживеење;

• препознавање на улогата која ја има удобната образовна околина не само за подобрување на учењето, но исто така за развој на социјалнивредности;

• развој на врските за поддршка и сора- ботка помеѓу образовните институции и локалната заедница, препознавање на инклузијата во образованието какоеден аспект од инклузијата во општеството (21).

Суштината на овие принципи се гледа во достапноста на образованието за сите ученици кои живеат во одделна заедница. Физичкиот пристап треба да им биде обез- беден на учениците со попреченост – транс- порт, рампи, лифтови, специјално опремени тоалети. Но, не е доволна само опремата. Потребно е да се создаде и флексибилен наставен план што овозможува успешно исполнување на потребите на учениците. Од особена важност се воннаставните актив- ности што ја оформуваат личноста на учени- ците без оглед на нивната попреченост или нарушување во развојот. Инклузијата не ги прекршува правата на редовните ученици во корист на оние со попреченост. Родителите, наставниците и учениците треба да ја разбе- рат овааизјава.

На тој начин, анализата на резулта- тите од истражувањето ни овозможува да

Results analysis

Analyzing the results of the 3 parts of the experimentalpractice,itisshownthatthemajor- ity of students involved in both surveys have awareness of the challenges presented by the inclusive education. Nevertheless most of them completely agree or agree that HLA students should be educated in mainstream classroom. Half of the respondents agree that inclusion is better for HLA students than isolation and are ready to help with the assignments. Although not many of them believe they can study effec- tivelyandatthesametimehelpHLAstudentsin their classroom, therefore there is a demand for volunteers and tutors with special skills ready to help HLA students with general curriculum challenges.AmongthechallengesthatHLAstu- dents might face during inclusive education the following were named: mastering the material in mainstream classroom, practical application of the theory, rejection by the team, technical equipment of the university, communication problems, low self-esteem, lack of technical equipment. Among the recommendations that students made in the third part of the survey that might help with challenges mentioned above there are Webinars, freeattendance,comfortable education environment,tolerancedevelopment, special grading scale, correctionalclassesfor students with academic failure etc.Theanalysis shows not only that students involvedinsur- veyareawareofthebenefitsandchallengesof inclusiveeducation,buttheyalsoareeagerto help and assist HLA students intheirclassroom. The level of parents, studentsand teach- ers›awarenessofinclusiveeducationisnot highenough;theycannotanswerthequestion: “WhyshouldHLAstudentsstudyinmainstream classroom?” Nevertheless mostparents(70%) haveapositiveattitudetowardsinclusion.But atthesametime,only50%ofparentsbelieve that HLA students will be comfortableinmain- streamclassroom;andonly38%believethatit willbecomfortableforotherstudentstostudywith HLA students.About half of parentsaccept the idea of inclusive education; see the valueof

this form of education.

25 teachers were invited to participate in the survey, 23 teachers and support staff par- ticipated. The knowledge of teachers and sup- port staff about “inclusive education” was sat- isfactory. The survey showed that only half of the teachers surveyed understand the idea of inclusive education. Regarding the attitude of teachers to this kind of co-education, the sur- vey showed that the majority of teachers (62%) understand the idea of inclusive education, but, unfortunately, 24% answered that they do not find it comfortable for other students. The majority of respondents (65%) believe that introduction of inclusive education is necessary and it will provide confidence to HLA students. But they conclude that inclusive education would burden high level of responsibility on teachers.

Unfortunately, some teachers deny that

inclusive education is the most promising form

of education for students with special educa- tional needs. Teachers and support staff will have to work further to develop a positive atti- tude of other students towards inclusive edu- cation, to understand that inclusive education would benefit not only HLA students, but allthe participants of education process.

All staff (100%) have a positive and sympa- thetic attitude towards HLA students. But at the same time, only 18% believe that it will begood and comfortable for students with disabilities to study in mainstream classroom. Support staff (94%) is ready to help HLA students adapt to educational environment. Only 59% of respon- dents think that they should change their atti- tude towards people with disabilities. 100% of respondents agree for the life of people with disabilities to be of high quality all employees of educational institution should accept ideas of inclusive education

One of the key factors for successful inclu-

sion is a favorable social environment that includes a positive attitude from social agents suchasteachers,peerstudents,supportstaffand parents (14). The importance of studying social attitudes toward inclusion is increased by the fact that attitude is considered to be an environ- mental factor that impacts individual function- ing and well-being. According to H. Triandis (15), attitude can be defined as ‘an idea charged with emotions which predisposes a class of actions to a particular class of social situations’. As such, attitudes include a behavioral intention as well as cognitive and emotional components Attitudes towards individuals with disability are often charged with prejudice, including false cognitions, negative effect, and behavioral igno- rance, and thus restrict these individual’s degree of active participation in community life (16).

Acceptance by and interaction withpeers

without disabilities is one of the most important

factors in determining whether or not a child with a disability has a successful experience in educational environment (17). Being accepted by peers allows children with disabilities to be perceived as members of the class, to interact with peers, and to feel part of the group (18).

Inclusionisrecognizedasamoredeveloped, humane and effective education system not only for students with special educational needs, but alsoforhealthyones.Inclusiongivestherightto education to everyone, regardless of whether or not the criteria of the education system are met. Educational environment is not only the place to learn, but it is also the main sphere of students’ life activity. Through respect and acceptance of the individuality of each of them, a person- ality is shaped; this process has its own educa- tional trajectory. Students learn how to work in a team, learn interact with others, build relation- ships, and creatively solve educational problems with the help of their teacher (19). It should be admitted that sometimes teambuilding skills are even more important than other learning skills, especially in inclusive educational environment. Inclusive education expands the personal capa- bilities of all students; helps develop such per- sonal traits as humanity, tolerance, readiness to help. Inclusive education is a fundamentally new system where students and teachers work on a common goal as a team trying to provide accessible and quality education for all students without exception(20).

Analysis of studies on the problem of inclu-

sive education allows clarifying the following principles of inclusion:

• recognition of all students and teachers’ equal value insociety;

• increasing the degree of students› partic- ipation in the cultural life of educational institutions and simultaneously decreasing the level of HLA studentsisolation;

• restructuring the method of teaching so that it can fully meet the diverse needs of all students in an educationalinstitution;

• removing barriers to obtaining knowledge and full participation in students’ life for everyone, not only for those who have a disability or apply for special educational needs;

• analysis and research of attempts to over- come physical barriers and improve the availability of equipment for individual students, carrying out reforms and chang- es aimed at the benefit of all students as a whole;

• differences between students are resources that contribute to the pedagogical process, but not the obstacles that must be over- come;

• recognitionofstudents’righttoreceiveed- ucation in educational institutions located at their place of residence;

• recognition of comfortable educational environment’s role not only students’ aca- demic performance improvement, but also for development of socialvalues;

• developing support and cooperation rela- tionships between educational institutions and local communities; recognition of in- clusion in education as one of the aspects of inclusion in society(21).

The essence of these principles is in the availability of education to all students living in the locality. Physical access should be pro- vided for students with disabilities - transpor- tation, ramps, lifts, specially equipped bath- rooms. But equipment only is not enough. It is necessary to create a flexible curriculum so that it can be changed and adapted to all needs, and the diversity of educational methods that allows satisfying all students’ requirements. Of particular importance is extracurricular activity, which forms students’ personality regardless of their impairment or developmental disorder. Inclusion is not mainstream students’ rights infringement in favor of those with disabilities, and parents, teachers and students should under- stand thisstatement.

Thus, the analysis of the results of thestudy

allows us to structure the main components of

ги структуираме главните компоненти на моделот за инклузивно образование и при- фаќањето на учениците со ограничени здрав- ствени способности во рамките на образов- ната околина, кои даваат практиченпридонес на основните научниистражувања.

Општеството треба да им обезбеди на сите лица слободен избор на видот на обра- зование, во зависност од интересите, потре- бите и можностите. Различноста во пону- дите треба да биде обезбедена во полето на образование (22). Не постои сомневање дека тешкотиите се поголеми колку што е поком- плексна структурата на општеството и толку понагласени се социјалната диференцијација и социјалната стратификација. Без компе- тентно решение на проблемот на Учениците

со ОЗС, без елиминирање на практиките кои гипрекршуваатуставнитеправаналицатасо развојна попреченост, деградирање на нив- ното достоинство, или манифестациите на социјална дискриминација, нема да постои цивилизирано општество, нема да постои еволуција.

Дадениот модел ги обезбедува сите нео- пходни информации за наставниците и пер- соналот за поддршка и ќе им помогне тие да се концентрираат на аспектите кои тие сме- таат дека се најважни за одделна програма за инклузија. Целосните информации за инклу- зивното образование ќе промовираат рефле- ксија на придобивките и предизвиците што ги носи инклузијата. Исто така, моделот ќе им овозможи на наставниците и учениците да се соочат со перспективите на инклу- зијата. „Вниманието кон различностите“ е добар слоган; ќе одговара за социјалнозагро- зените лица во широк образовен и културен контекст. Свеста за придобивките и предиз- виците од инклузивното образование ќе ги промовираат и ќе ги одржатколаборативните практикипомеѓуУченицитесоОЗС,нивните врсници, родителите и персоналот за под- дршка(23).

Дискусија

Основата на инклузивното образова- ние е таа дека образовните институции треба да ги земат предвид потребите на сите ученици, но не дека учениците треба да се придржуваат и да се вклопуваат во рам- ките утврдени од институцијата. Пред да биде претставена инклузијата, во рамките на руското образование имаше интегра- тивно образование, кое беше предвидено во стандардните правила и процеси за настава за децата со попреченост во редовните училишта и беше познато како „интегра- тивно образование“. Но заедницата на уче- ници со ОЗС, на нивните родители не им се допаѓаше идејата за интегративно обра- зование бидејќи тоа значи дека: има болна личност, таа е различна, не е како сите оста- нати, и постои редовно општество и оваа болна личност треба да биде интегрирана во редовното општество. Додека инклузивното образование значи дека сите лица се раз- личниисекоједеноднивепосебеннанегов/ нејзинначин,носитетиеприпаѓаатнаистата посебна заедница. И сите тие (надарени, оние кои не говорат руски, талентирани или со попреченост) го имаат истото право да добијатобразованиеидасенадеваатзаподо- браиднина.

Може да се каже дека периодот на тран- зиција за заеднички тренинг на различни категории ученици во Русија ја има вис- тинската основа. За жал, поголемиот број позитивни моменти кои се претставени во законите сè уште останаа само запишани на хартија. Како и со многу други прогресивни правни акти, практично не постои механи- зам за имплементација на законските акти во наставните практики. Покрај тоа, постои одредена пристрасност кон инклузивното образование во општеството(24).

Во одреден број случаи, проблемот е поврзан со недостиг на наставен материјал и техничка неподготвеност на институциитево редовното образование да ги научат децата со попреченост, за што постои потреба од помали одделенија (од 6 до 12 лица), адап- тирани на нивните посебни психолошки можности во наставната програма, посебна дидактичност, развој на корекциона опрема, понекогаш и потреба од тутор, кои ќе им бидатпрепишанинаученицитеиќеимпома- гаат со работата во училницата и со нивната домашна работа. Дополнително,образовните институции треба да имаат доволен бројпер- сонал со високи квалификации кои ќе придо- несат целосно задоволување на образовните потреби и социјалната интеграција на децата и адолесцентите со развојни или бихејвио- рални попречености, оптимална имплемен- тација на социјалните и психолошките про- грами и психолошка и медицинска поддршка.

Заклучок

На тој начин, проблемот со инклузив- ното образование е комплексен, дебатен, но главната работа е дека е социјален, бидејќи по неговите решенија, интересите на огро- мен број лица се афектирани. Општеството треба да им обезбеди на сите лица да имаат право на избор на видот на образование, во зависност од неговите/нејзините интереси, потреби и можности. Не постои сомневање дека тешкотиите се поголеми, колку е посло- жена општествената структура, понагласени се социјалната диференцијација и социјал- ната стратификација. Без компетентно реше- ние на овој проблем, без елиминирање на практиките на прекршување на уставните права на лицата со попреченост, дегради- рајќи го нивното достоинство или мани- фестациите на социјална дискриминација, Русија нема да стане цивилизирана држава.

Иако лансирањето на програма за инклу- зивно образование во образовните институ- ции е неопходна за развој на методологијата каде целна група се учениците со ОЗС, да им се обезбеди на наставниците специјално познавање и вештини за справување со лицата со попреченост, да се опремат инсти- туциите со рампи, лифтови и пристап со другите места, но исто така неопходно е да се развијат свеста и ставовите кај наставни- ците, учениците и персоналот за поддршка на концептите за инклузија и моделот за инклузивно образование. Исто така е зна- чајно нивото на вредносен однос кон коеду- кацијата,односноситевработенивообразов- ната институција, студентите, нивните роди- тели и присутните да ја прифатат идејата за инклузивнообразование.

Конфликт наинтереси

Авторите изјавуваат дека не постои кон- фликт на интереси.

Извор на финансирање

Истражувањето беше спроведено со финансиска поддршка од Руската фонда- ција за основни истражувања во рамките на истражувачкиот проект „Сфаќање на фило- зофскиот феномен на образовната инклу- зија во контекстот на странските и домаш- ните методолошки пристапи и модели“, бр. 19-013-00117 \19

the model of inclusive educationandacceptance ofstudentswithhealthlimitedabilitieswithineducationalenvironment,whichmakesaprac- tical contribution to the basic scientificresearch.

The society should provide any person with the free choice of the type of education, depend- ing on interests, needs, and opportunities. The diversity of proposals in the field of education should be provided (22). There is no doubt that thedifficultiesarethegreater,themorecomplex the structure of society, the more pronounced social differentiation and social stratification. Without a competent solution of HLA students problem, without eliminating the practices of infringingon the constitutional rights of people

Discussion

The basis of inclusive education is that educational institution should take all students’ needs into account the, not that students should comply and fit within the frameworks estab- lished by the institution. Before inclusion was introduced to Russian education there had been integrated education, which was enshrined in the Standard Rules and the process of teaching disabled children in ordinary schools was called “integrated education”. But the community of HIAstudents,theirparentsdidnotreallylikethe idea of integrated education. Because it rather meant: there is a sick person, he is different, not like everyone else, and there is a mainstream society, and this sick person needs to be some- how integrated into this mainstream society. While inclusive education means that all peo- ple are different, and each one is special in his\ her own way, but all of them belong to the same particular community. And all of them (gifted, non-Russian-speaking, talented or disabled) have the same right to get education and to hope for a better future.

It can be said that the transition period to joint training of different categories students in Russia has the right basis. Unfortunately, the majority of positive moments presented in the laws still remain only on paper. As in many pro- gressive legislative acts, there is practically no mechanism for legislative acts implementation into teaching practice. Besides, there is a certain bias towards inclusive education in society (24).

In a number of cases, the problem is related to teaching materials lack and technical unwill- ingness of the institutions of mainstream educa- tion to teach children with developmental dis- abilities, for which smaller classes are required (from 6 to 12 people), adapted to their special psychophysical opportunities training programs, special didactic, correctional-developing equip- ment,sometimesatutor,whowouldbeassigned to a student and would assist in the classroom and with the homework. In addition,educational institutions should be sufficiently staffed with highly qualified personnel, who would contrib- ute to a more complete satisfaction of educa- tional needs and social integration of children and adolescents with developmental or behav- ioral disabilities, the optimal implementation of social and psychological programs, psychologi- cal and medicalsupport.

Conclusion

Thus, the problem of inclusive education is complex, debatable, but the main thing is that it is truly social, since by its solution the inter- ests of a huge number of people are affected. The society should provide any person with the right choice of the type of education, depending on his\her interests, needs and opportunities. The reisnodoubtthat the difficulties are the greater, the more complex the structure of soci- ety, the more pronounced social differentiation and social stratification. Without a competent solution to this problem, without eliminating the practices of infringing on the constitutional rights of people with developmental disabilities, degrading their dignity, or manifestations of social discrimination, Russia will not become a civilizedstate.

Although to launch inclusive education program at the educational institution it is nec- essary to develop a methodology aimed at HLA students, to provide teachers with special knowledge and skills to deal with students with disabilities, to equip institution with ramps, lifts and access to other places, but it is also neces- sary to develop teachers, students and support stuff’s awareness and attitudes towardsconcepts of inclusion and inclusive education model. It is also important at the level of value attitude to co-education that all employees of educational institution, students, their parents and attendants accept ideas of inclusive education.

Conflict of interests

Authors declare no conflict of interests.

Source of Funding

The study was carried out with the financial support of the Russian Foundation for Basic Research in the framework of the research proj- ect “Understanding the Socio-Philosophical Phenomenon of Educational Inclusion in the Context of Foreign and Domestic Methodological Approaches and Models”, No. 19-013-00117 \19

References

1. Makarova E.A. Socio-pedagogical aspects of inclusive education. Actual problems of special and inclusive education of children andyouth.TaganrogInstitutenamedafter

A.P. Chekhov («RSEU»), Taganrog, 2019.

- 342 p.

2. A Guide for ensuring inclusion and equity ineducation.UNESCO.AssistantDirector- General for Education, 2010-2018 (Qian Tang). 2017, 46p.

3. Polat, F. Inclusion in education: A step towards social justice. International JournalofEducationalDevelopment,2011. 31(1), 50–58. doi:10.1016/j. ijedudev. 2010.06.009

4. Council of Europe - Highlights 2013 (2014), Guardian of human rights, democracy and the rule of law. Activity report.PublishedbytheCouncilofEurope, Strasbourg Cedex,2014.

5. Makarova E.A. Individual educational trajectories as a means of forming a psychologically comfortable environment for inclusive education. University Psychological Service: Reality and Perspective. - Moscow: Moscow State Pedagogical University, 2017, pp. 188

-195.

6. Kuzmina E.V. Tutor profession ininclusive practice. Inclusive education: practice, research, methodology: Proceedings of the II International Scientific and Practical Conference / Resp. ed. Alekhina S.V. М., 2013.

7. Dizdarevic A, Mujezinovic A,Memishevic

H. Comparison of teachers’ attitudes towards inclusive education in Bosnia and Herzegovina and European Union. J Spec Educ Rehab 2017; 18(1-2):92-108. doi: 10.19057/jser.2017.21

8. Lisak N, Bratković D, Anić T. Experiences from the educational system – narratives of parents with children with disabilities in Croatia. J Spec Educ Rehab 2017; 18(3- 4):91-125. doi:10.19057/jser.2017.28

9. Panagiotou, A. K., Evaggelinou, C., Doulkeridou, A., Mouratidou, K., & Koidou, E. Attitudes of 5th and 6th grade Greekstudentstowardtheinclusionof

children with disabilities in education program. European Journal of Adapted Physical Activity, 2008. 1(2), 31-43

10. Özer, Özlem et al. An evaluation on levels of knowledge, attitude and behavior of people. Afr J Tradit Complement Altern Med. (2013) 10 (1):134-141 http://dx.doi.org/10.4314/ajtcam.v10i1.18

11. Campos, M. J., Ferreira, J. P., &Block,

M. E. Influence of an awareness program on Portuguese middle and high school students› perceptions of peers with disabilities. Psychological Reports, 2014. 115(3), 897-912.

12. Peetsma, T. Inclusion in Education: Comparing pupil›s development in special and regular education. Educational Review, 2001. 53, 125-136.

13. Inclusive education in Russia and Moscow. Statistics and reference materials [Online]. 2009 [Cited 2019 Jul]. Available from: URL:https://dislife.ru/articles/view/4696

14. Reina, R., López, V., Jiménez, M., García-Calvo, T., & Hutzler, Y. Effects of awareness interventions on children’s attitudes toward peers with a visual impairment. International Journal of Rehabilitation Research, 2011. 34(3), 235-242.

15. Triandis, Harry C. Attitude and attitude change. New York: John Wiley & Sons, Inc., 1971, 232 p.

16. Hutzler, Y. Attitudes toward the Partici- pation of Individuals with Disabilities in Physical Activity: A Review Quest, Volume 55, 2003 - Issue 4, pages347-373.

17. Block,M.E.Ateacher’sguidetoincluding students with disabilities in general physical education (3rd ed.). Baltimore, MD: Brookes.2007.

18. Janney, R., & Snell, M. E. (2006). Social relationships and peer support (2nd ed.). Baltimore, MD:Brookes.

19. Pace, D. Increasing awareness and under- standing of students with disabilities. Aca demic Exchange Quarterly, 2003. 6,28-34.

20. Kozyreva O.A. Inclusive educational environment creation as social and pedagogical problem. TGPU Herald, 2014, #1, pp. 112-115

21. Khalimova N.M., Naydanova O.C. Peculiarities of social adaptation of HIA children within inclusive education environment. KGPU Herald named after Astafiev V.P., 2014, #3 (29),pp.127-130.

22. Ionin, L.G. Sociology of culture: studies. Textbookl for universities. State Univ.of Economics. —4 th ed., - M: Higher School of Economics, 2004. - 427с.

23. Hunt, P., Soto, G., Maier, J., & Doering, K. Collaborative teaming to support students at risk and students with severe disabilities in general education classrooms. Exceptional Children, 2003. 69,315-332.

Russell, D. Illusion of inclusion: Realities and consequences. Paper presented at the International Conference on Education and Deafness (ICED), June 2010, Vancouver, Canada. 2010