Методологија на истражување

Research methodology

Предмет на ова истражување е степенот на сек­су­ал­ната едукација на лицата со умерена и лес­на ментална ретардација. Со оглед на нивните карактеристики, тие се недоволно развиени ка­ко социјални личности и однесувањето во сре­ди­ната е без контрола на своите нагони, со што се општествено неадаптирани и неприфа­те­ни. Не само тоа, туку сево ова влијае на од­но­сите меѓу нив кои се со искривена перцепција на реалноста.

The subject of this research is a meager level of sexual educa­tion of people with moderate and mild mental retardation. They are not yet developed properly as social persons, and social skills are not in level with instincts, that make them socially unacceptable. Not just that, but this influences on their relations which are with bad perception of the reality.

Примерок

Example

Во ова истражување опфатени се три групи од по 31 член во нив. Групите не се изедначени  по возраст и пол и се избрани по пат на случаен примерок.

• Првата група ја сочинуваат 31 лице, од кои женски 8, додека машки 23. Тие се на воз­раст од 12 до 18 години. Претставници се на По­себното училиште „Златан Сремац“ и Посебното училиште „Иднина“.
• Втората група ја сочинуваат 31 лице, од кои женски 17, а машки 14. Тие се на возраст од  13 до 35 години. Претставници се на „Заво­дот за рехабилитација на лица со умерена ментална ретардација“-Топаанско Поле.
• Третата група ја сочинуваат 31 лице, сту­денти на четврта година или апсолвенти на Инс­ти­ту­тот за дефектологија при Филозоф­скиот факултет.

In this research three groups are taken with 31 members each. Groups are the same by age and gender and they are picked up by casual choice.

• The first group has 31 members, male – 23, female – 8. They are at the age from 12 – 18 years old. They came from the special schools “Dr. Zlatan Sremac” and “Idnina”.
• The second group has 31 members, male – 14, female – 17. They are at the age from 13 – 35 years old. They come from “Institute for Reha­bilitation of children and youth” - Topaansko Pole.
• The third group has also 31 members, and they are students of the Institute of Special Educa­tion and Rehabilitation at the Faculty of Phi­losophy.

Инструменти на истражување

Research instruments

• Структуираното интервју е наменето за про­це­на на знаењето и ставовите во врска со половоста.
• Анкета за испитување на мислењето на сту­дентите при Институтот за дефектологија.

• Structure interview that is to show the estima­tion of knowledge and opinion regarding the gender activities.
• Survey of student’s opinion at the Insti­tute of Special Education and Rehabilitation.

Анализа и дискусија на резултатите

Analysis and discussion of the results

Табела 1. Социјална интеграција

Table 1. Social integration

Табелата 1 ги покажува дистрибуциите на соци­јал­но интегрирани / неинтегрирани деца. Кај уме­рената МР голем е бројот на социјално до­б­ро неинтегрирани деца од двата пола (90%). Во овој контингент доминираат женските деца (61%).
Кај лесната МР неинтегрираните деца се нај­мно­гу од машки пол (77%), додека заедно со де­­војчињата сочинуваат околу 42%. Севкупно ин­тегрирани деца има 35%, што претставува мно­­гу добар знак за можностите за нивна еду­ка­ција.
Тестирањето на разликите помеѓу просечните из­носи на коефициентот на интегрираност по­ка­жа дека за ниво од p<0.001 разликите се ста­тис­тички сигнификантни (t-тест = -5.64). Уме­ре­ната МР има просек од 52.2 коефициент на со­цијална интегрираност со отстапување од 21%. Кај лесната МР овој просек изнесува 80.1% со стандардна девијација од 17.9%.

Table 1 shows the distribution of social integrated and not well integrated. With moderate MR number of social not well integrated children is larger (90%). Female are at numbered (61%).
With  mild MR not well integrated children are mostly male gender (77%), while together with female percent is 42%. All together integrated children are 35%, which shows good sing about opportunities for their education.
Testing differences between average coefficient of integrity shows that for level of p<0.001 differ­ences statistically significant (t – test = -5.64).
Moderate MR has high level of social integrity 52.2% with standard deviation of 21%. Mild MR has level of so­cial integrity 80.1% with standard deviation of 17.9%.

Табела 2. Дистрибуција на испитаниците според кое­фициентот на разбирањена односите со оп­штес­твената средина

Table 2. Distribution of children by coefficient of un­derstanding relations in society

Кај групата деца со умерена МР најголем дел (45%) има деца кои не ги разбираат добро одно­си­те со нивната околина. Меѓу нив повеќето се девојчиња (71%). Во 35% од децата коефициен­тот на разбирање на односите е меѓу 70 и 99%. Во оваа група има повеќе машки деца (64%). Доб­ро разбирање (коефициент од 100%) е ре­гистрирано кај 6 деца (3 машки и 3 девојчиња).
Кај лесната МР еднаков број деца имаат теш­ко­тии во односите со околината (<70%) и во таа група 90% се машки деца). Децата во интер­ва­лот на движење на коефициентот на односи по­меѓу 70% и 99% има 70% машки деца. Слична е дистрибуцијата и кај лицата кои покажале 100% разбирање на односите со околината (64% маш­ки, а 36% женски деца).
Тестирањето на разликите во просечните из­но­си помеѓу двете групи на МР се покажа статис­тички несигнификантно (t-тест=-0.96; p>0.05)

The group of children with MR (45%) is children that do not understand well relations in society. Among them more are female (71%). In 35% of children coefficient of understanding is between 70 and 99%. In this group there are more male chil­dren (64%). Well understanding (coefficient of 100%) is registered in the results of 6 children (3 male and 3 female).
Mild MR has equal number of children that have dis­ability in relations with society (>70%) and that group numbers 90% male children. 70% male children has the interval of 70 – 99%. Similar is the distribution with children that are in interval of 100% (64% male/36% female).
Testing the differences between average amounts of both groups of MR shows statistically insignifi­cant (t-test=-0.96; p>0.05).

Од табелата 3 може да се забележи дека во гру­па­та деца со умерена МР има во најголем дел (48%) деца кои се во амплитуда на коефи­ци­ен­тот на самосвест помеѓу 70 и 99%. Само 4 деца од оваа група имаат тотална самосвест (100%) за општествено-ризични состојби. Три од нив се машки деца.
Кај лесната МР само две машки деца имаат то­тал­на самосвест, а поголемиот дел од децата се во групата од 70 до 99% (18 или 58%). Oд овие деца 61% се деца од машкиот пол.
Тестирањето на просечните износи меѓу двете групи не се покажа дека е статистички значајно (t-тест=-0.29; p>0.05).

In table 3 we can notice that group of children with  moderate MR have highest part (48%) children that are in interval of 70 and 99%. Only 4 children from this group have total self-consciousness (100%). Three of them are male.
Mild MR has 2 children who have total self-con­sciousness and a larger number of children are in interval of 70 – 90% (18 or 58%). Male are 61% of them.
Testing the differences between average amounts of both groups of MR shows statistically insignifi­cant (t-test=-0.29; p>0.05).

Табела 4. Мислење на испитаниците во врска со жен­­­ската хомосексуалност

Table 4. Opinion of children about female homosexual­ity

Во случајот со ставот на испитаниците кон жен­ската хомосексуалност не се покажа статис­тич­ки сигнификантна асоцијацијата на нивните мислења и видот на МР (c2=2.45;  DF=1; p>0.05).

In the case of the opinion of children related to female homosexuality, there was no statistically significant association with their opinion and the kind of MP (c2=2.45;  DF=1; p>0.05).

Заклучоци

Conclusion

• Се потврдува хипотезата дека не е изведена соодветна сексуална едукација на лицата со ментална ретардација во посебните основни и средни училишта. Тоа се потврдува со фак­тот што кај лицата со УМР најголемиот број деца се наоѓаат на коефициент на раз­вие­ност на свеста за секслуалноста од 49 - 69%.
• Кај лицата со ЛМР половина од децата има­ат коефициент на свест за сексуалност од 49 - 69%

• It confirms that proper sexual education has not been performed to people with mental re­tardation in special schools. That shows the fact that people with moderate MR are on the scale of developed conciseness for sexuality from 49 – 69%.
• Half of the people with mild MR have coefficient of conciseness for sexuality 49 – 69%.

• Овие резултати се поразителни земајќи го во обѕир фактот што при истражувањето се стекнавме со впечаток дека некои од децата полово општат, а немаат развиено соод­вет­но ниво на свеста  за сексуалноста. 
• Се потврдува дека лицата со ментална ре­тар­дација не се едуцирани во однос на на­чинот и локацијата на самозадоволување - мастурбацијата. Во групата на лица со УМР дадените одговори се многу искрени и го покажуваат нивниот однос кон потребите за самозадоволување, т.е. 94% се изјасну­ваат позитивно за машката мастур­бација (став 2). Кога ова ќе се спореди со нивните од­го­вори на прашањето кое се однесува на јавна мастурбација која 42% од испитани­ците ја одобруваат, се согледува дека имаат потре­ба од посебна едукација.
• Кај лицата со ЛМР мислењата се многу различни, што зборува дека многу малку во eдукационите постапки со нив е суге­ри­ра­но за соодветна мастурбација (став 2) и тоа придонесува 61% од одговорите да бидат со одречен карактер.
• Може да се забележи дека во групата деца со умерена МР има најголем дел (48%) деца кои се во амплитуда на коефициентот на самосвест помеѓу 70 и 99%. Само 4 деца од оваа група имаат тотална самосвест (100%) за општес­тве­но ризични состојби. Три од нив се маш­ки деца.
• Кај лесната МР само две машки деца имаат тотална самосвест, а поголемиот дел од децата се во групата од 70 до 99% (18 или 58%). Во 61% од овие деца се работи за деца од машки пол.
• Се потврдува хипотезата дека ментално ретардираните лица не се запознаени со пои­мот хомосексуланост, бидејќи кај УМР лица имаше потреба посебно да се објас­нува поимот хомосексуалност при изведба на интервјуто. Додека кај ЛМР лица 50% од децата го знаеја поимот, што покажува дека со повисок IQ подобро се совладуваат и ус­во­јуваат поимите.
• Се потврдува дека нивното незнаење во од­нос на сексуалните односи  доведува до дис­кри­минација во општествената средина и создава социјално неприфатливи лица.

Кај групата деца со умерена МР нај­го­лем дел (45%) има деца кои не ги раз­би­раат добро односите со нивната околи­на. Меѓу нив повеќето се девојчиња (71%). Во 35% од децата коефициентот на разбирање на односите е меѓу 70 и 99%. Во оваа група има повеќе машки деца (64%). Добро разби­рање (коефи­ци­ент од 100%) е регистрирано кај 6 деца (3 машки и 3 девојчиња).

• Кај лесната МР тешкотии во односите со околината имаат еднаков број деца (<70%) и во таа група 90% се машки деца). Децата во интервалот на движење на коефициентот на односи помеѓу 70% и 99% има 70% машки деца. Слична е дистрибуцијата и кај лицата кои покажа­ле 100% разбирање на односите со око­ли­ната (64% се машки, а 36% се женски деца).
• Во однос на тоа дали можат лесно и по своја волја да станат жртва на сексуално насил­ство кај лицата со УМР, 45% одговориле дека по своја волја би стапиле во сексуален контакт, доколку тоа од нив биде побарано.
• Додека кај лицата со ЛМР, 97% не би го сториле тоа по своја волја. Од сево ова може да заклучиме дека лицата со УМР може да станат жртва на сексуално на­сил­ство. Но лицата со ЛМР не би го сториле тоа по своја волја.
• Свеста за развиеност на роднинските одно­си ја испитуваме преку прашање кое се од­не­сува на роднинските односи и сек­су­ал­носта. Кај испитаните лица со УМР, 30% сметаат дека може да има непристојно одне­су­вање меѓу роднини, додека овој процент се намалува кај ЛМР лица и изнесува 19%. Со ова може да заклучиме дека правилното  сфаќање за тоа какви треба да бидат одно­си­те меѓу роднините во однос на сексуал­носта  е делумно.

• These results are disappointing having in mind the fact that our research shows that some of the children practise sexual behaviour, and have not developed proper level of sexual con­sciousness.
• It is confirmed that people with mental retarda­tion are not educated for the ways or location for self-pleasuring – masturbation. Group of children with moderate MR are very sincere and show their need of self-pleasuring – 94% are positive answers for male masturbation (Opinion 2). When this is compared with their answers to the question about masturbation in public that is approved by 42% of the ques­tioned group, it is obvious that they need spe­cial education.
• With mild MR opinions are different, that shows that in educational procedures very little has been suggested for proper masturbation (opin­ion 2) and that’s why the answers are 61% negative.
• It can be seen that the group of children with moderate MR, the biggest part (48%) children which are in level of development for self-con­scious­ness between 70 and 99% Only 4 chil­dren from this group have total self-conscious­ness (100%) for society critical situations. Male are 3 of them.
• In mild MR just two male children have total self-consciousness, and a larger part of the group from 70 till 99% (18 or 58%). In 61% they are male children.
• We can confirm that mentally retarded children are not familiar with homosexuality, because in group of moderate MR the word homosexu­ality had to be explained during the interview. But the group with mild MR has knowledge of homosexu­ality, which shows that they are with higher IQ and better ability for absorbing new words and their meaning.
• We can confirm that their lack of knowledge in sexual behavior can lead to discrimination in society and develop social unacceptable peo­ple. In group of moderate MR the biggest part (45%) are children that do not understand well rela­tions in their society. Among them there are many female (71%). In 35% of the children coefficient of understanding relations are be­tween 70 and 99%. In this group there are more male children (64%). Good understand­ing (coefficient of 100%) is registered in 6 children (3 male and 3 female).
• In mild MR group equal number have diffi­culty in relations with society (<70%) and in that group 90% are male children. In interval of move­ment the coefficients of relations that are be­tween 70 and 90% have 70% male chil­dren. Similar distribution has the group with interval of 100% (64% male and 36% female children).
• In relation to whether children can become victims of sexual abuse or on they own will, 45% of group with moderate MR said that they would be in sexual interaction if they were asked.
• But group with mild MR 97% would not do that on their one will. From this we can con­clude that children with moderate MR can be­came victim of sexual abuse. But in children with mild MR 97% would not do that on their own will.
• Consciousness for development of family rela­tions are shown by the question that suggests to family relations and sexuality. In group of moderate MR 30% from the group think there can be sexual activity between relatives, but this per­cent is lower in mild MR group on 19%. With this we can see that this group has developed their understanding on relatives be­havior to sexual­ity.

Потреба од програма за сексуална едукација

Need of program for sexual education

Програма за сексуална едукација на лица со ментална ретардација (цели и активности).

• Создавање свест за половост

Во овој дел од програмата опфатени се след­ни­ве програмски цели: Воведување во светот на ко­му­никацијата. Активности и форми преку кои се реализира оваа цел се:

• работа во група;
• визуелен контакт;
• игри во парови;
• кое е моето име;
• групни игри;
• претставување;
• среќавање и поздрави;
• однос со посетител.

Изградба на позитивен полов идентитет. Оваа цел е разработена со следниве содржини:

• слика за себе;
• разлики/сличности меѓу луѓето;
• стекнување позитивни особини;
• општи полови разлики.

Препознавање и именување на телесните поло­ви карактеристики. Оваа цел се постигнува пре­ку запознавање на следниве телесни одлики:

• разлики кои се поврзани со телесните поло­ви значајности;
• разликување и диференцирање на деловите од телото;
• познавање на надворешните женски полови органи;
• познавање на внатрешните женски полови органи;
• познавање на машките полови органи.

Стекнување темелни  знаења за половиот развој се постигнува  со запознавање на:

• развојните промени на телото;
• половиот развој;
• промената  на активностите како последица на развојот.

Разбирање на менструацијата. Поединости кои се однесуваат на оваа цел:

• појава и функција на менструацијата;
• промени во телото на жената во текот на менструалниот циклус;
• хигиенски средства  за време на менструа­ци­­­јата;
• однесување во текот на менструацијата;
• евидентирање на менструалниот циклус;
• ублажување на менструалните болки.

Диференцирање облици на полово однесување, т.е. друштвени норми и вредости кои се по­вр­за­ни со нив:

• гушкање и бакнување;
• интимен допир;
• полов однос;
• мастурбација;
• хомосексуалност .

Разликување примерно од непримерно однесу­ва­ње:

• јавно и приватно однесување;
• откривање делови од телото;
• примерно и непримерно допирање.

Разбирање на бременоста и раѓањето. За да се постигне целта, лицата со МР се запознаваат со следниве состојби:

• бременоста;
• заштитата на жената и детето во текот на бременоста;
• стекнување искуства преку запознавање трудници;
• раѓањето.

Запознавање со начините за превенција од бременост:

• контрацепција;
• контрацепциски средства;
• предности и недостатоци на контрацеп­цис­ките средства;
• потребата од посета на гинеколог.

Подигнување на свеста за половите болести. Содржини кои ја поддржуваат целта се:

• запознавање со половите болести;
• однесување при појава на полови болести;
• запознавање и заштита од сида.

Разбирање на брачните улоги и препознавање на составните делови на добриот заемен однос. Целта ќе се постигне преку следниве содржини:

• брак;
• односи во бракот;
• обврски кои произлегуваат од бракот.

Разбирање на одговорноста од  родителските улоги:

• обврските на родителите кон децата;
• односот на децата кон родителите.
• Заштита на своето достоинство

Подигање на свеста за своето достоинство. За да се постигне саканата цел - сексуална едука­ци­­ја на лицата со МР, неопходно е и да се подигне свеста за своето достоинство. Тоа би се постигнало преку следниве содржини:

• градење пријателски односи, доверба и раз­ме­на на чувствата со другарите;
• градење на свеста за селективно одбива­ње/прифаќање на полово поврзани односи и
• можност за изразување на сопствениот из­бор.

Препознавање на потенцијално опасни ситуа­ции и заштита од злоупотреба. Содржини кои едуцираат во оваа насока се:

• однос кон непознати лица;
• препознавање на потенцијално опасни си­туа­ции;
• чувство за сигурност и несигурност;
• сексуална злоупотреба.

Program for sexual education for children with disability (goals and activities)

• Forming their one gender. Goals that represent this program:

Introducing the world of communication. Per­formed activities:

• Group work;
• Eye contact;
• Plays in group;
• What is my name;
• Introduction;
• Meetings;
• Visitors.

Forming positive gender identity. This goal is rep­resented with the following activities:

• Personal identity;
• Differences/Similarities between people;
• Forming positive person;
• Basic gender differences.

Recognizing gender body activities. This goals is represented with the following activities:

• Differences that are related with gender body relations;
• Recognizing body parts;
• Knowledge for male and female organs for reproduction;
• Knowledge for outside and inside female or­gans for reproduction;
• Knowledge for outside and inside male or­gans for reproduction.

Forming basic knowledge for gender develop­ment. This goal is represented with the following activi­ties:

• Developmental changes;
• Gender development;
• Change of activities because of develop­ment.

Knowledge for menstruation. This goal is repre­sented with the following activities:

• Function of menstruation;
• Body change in menstruation;
• Hygiene for menstruation;
• Behavior in time of menstruation;
• Evidence of menstruation;
• Ways of dealing with menstruation pain.

Making difference in forms of gender behavior, social norms and values that are related. This goal is represented with the following activities:

• Hag and kiss;
• Intimate touch;
• Masturbation;
• Homosexuality.

Making difference between correct and incorrect behavior. This goal is represented with following activities:

• Public and private behavior;
• Recognizing body parts;
• Correct and incorrect touch.

Knowledge for pregnancy. This goal is represented with the following activities:

• Pregnancy;
• Protection of women and child during the preg­nancy;
• Introducing and experiences of pregnant women;
• Birth.

Introducing the ways of pregnancy prevention. Activities that are performed:

• Contraception;
• Ways of contraception;
• Advantages and disadvantages of contracep­tion;
• Seeing the gynecologist.

Raising consciousness of gender illness. Activities that are performed:

• Gender illness;
• Behavior when gender illness happened;
• AIDS.

Knowledge of marital status and recognizing parts of good relations. Activities that are performed:

• Marriage;
• Relations in marriage;
• Responsibilities in marriage.

Knowledge of parents’ responsibilities. Activities that are performed:

• Responsibilities for the child;
• Relations between child and parents.

2. Protection of dignity
Goals that form development of this behavior is:
Rising consciousness of self-dignity. Activities that are performed:

• Sharing with friends;
• “Yes” or “no”;
• Possibility for their one choice.

Recognizing dangerous situations and protection of sexual abuse. Activities that are performed:

• Behavior with strangers;
• Recognizing dangerous situations;
• Feeling of safety;
• Sexual abuse.