ОБРАЗОВНО-ВОСПИТНИ ЕФЕКТИ ОД РАБОТАТA НА ПРОЕКТНАТА НАСТАВА СО ДЕЦА
СО ОШТЕТЕН СЛУХ

Јасмина КОВАЧЕВИЌ

Факултет за специјална едукација и рехабилитација,
Универзитет во Белград, Србија

EDUCATIONAL EFFECTS FROM THE WORK WITH A PROJECT CURRICULUM WITH HEARING IMPAIRED CHILDREN

Jasmina KOVACHEVIKJ

Faculty for Special Education and Rehabilitation
University in Belgrade, Serbia

Вовед

Introduction

Новиот начин на мислење и однесување на лу­ѓе­то во општествени, социјални и животни ус­ло­ви не може да не влијае и врз процесот на учење во организираната училишна настава, ка­ко во редовното така и во специјалното обра­зо­ва­ние. Затоа, се бараат нови, поефикасни па­тиш­та за учење кои ќе се темелат на потребите, интересите и целите на новите генерации на ученици од сите возрасти. Модерните пристапи во образованието презентираат систем на нови методи и постапки (настанати во последните две децении на 20-иот век), но и дидактички системи кои ја менуваат технологијата на нас­тавниот процес во правец на отстранување на противречностите помеѓу целта на наставата од една страна и организацијата на содржините и процесот на настава од друга страна (1). Ис­так­ну­вањето на активни облици на настава го во­ве­дуваат ученикот во позиција на активен суб­јект, кој заедно со наставникот стекнува и раз­ви­ва знаења, навики и умеења, ги прогнозира и сумира резултатите од работата и учењето. Так­ви­от пристап во работата претставува најдобар пат за борба против формализмот и рутинер­ството, но и пат за хуманизација на наставата.
Во новата педагошка и методичка литература се обработени различни модели на наставната работа во која се става акцент на активното учество на ученикот во процесот на стекнување знаења (2). Меѓутоа, теориската обработка, ка­ко и примената на иновативни модели, глав­но се врзани за редовните училишта. Веќе во пос­ледно време, како составен дел на рефор­ми­те во целокупниот образовен систем насочен кон создавање услови за помасовно вклучување на деца попречени во развојот во системот на ре­довното воспитание и образование (инклу­зи­ја), но и на унапредување и менување на кон­цеп­тот на работата во специјалните училишта, посебно менување на внатрешната организа­ци­ја на нас­тав­ната работа преку воведување на инова­тив­ни стратегии и модели на учење и по­дучување, истражувањата од овој вид доби­ваат значајно место и во областа на воспита­ние­то и образова­нието на деца со оштетен слух (3, 4, 5, 6, 7, 8, 2).

The new way of thinking and acting of the people in the society, the social and life conditions influ­ences the learning process in the organized school teaching, both in the regular and the special edu­cation. Therefore, we are searching for new, more efficient learning paths that will be based on the needs, interests and the goals of the new genera­tions of pupils of all ages. The modern approaches in education present a system of new methods and behaviors (that have been formed for the past two decades of the 20-th century), but also didactical systems that change the technology of the educa­tional process in direction of removing the contra­dictions between the education goal on one side and the organization of the contents and the teaching process on the other side. (1) Pointing out the active forms of teaching is introducing the pu­pil in a position of an active subject, which to­gether with the teacher gains and develops knowl­edge, habits and skills, prognoses and summarizes the results from the work and the learning. This approach in the work represents the best way in the fight against formalism and routines, but also a way of humanization of education.
In the new pedagogical and methodological litera­ture different models of educational work are be­ing explained in which the active participation of the pupil in the knowledge gaining process is ac­cented. (2). But, the theoretical processing, as well as the application of innovative models are mainly connected to the regular schools. Lately, as a part of the reforms in the whole educational system directed towards creating preconditions for a more massive inclusion of children with developmental difficulties in the system of the regular education (inclusion), but also for enhancing and change of the concept of working in the special schools, es­pecially the change of the internal organization of the educational work through introducing innova­tive strategies and models of learning and teaching, the researches of this kind receive a significant place also in the area of education of the hearing impaired children (3, 4, 5, 6, 7, 8, 2).

Работата на проект, односно проектната работа како што вообичаено се дефинира во педагош­ка­та литература, всушност претставува еден од наставните модели кој се вклопува во кон­цеп­тот на современо образование.
Работата на проект претставува зеднички обид на наставникот и ученикот да ги поврзат живо­тот, учењето и работата, така што проблемот кој е општествено значаен и поврзан со ин­те­ре­си­те на учесниците се обработува заедно (=про­цес) и да се донесе резултат (=продукт) кој ќе има значајна вредност за сите учесници (9). Тоа е модел на настава која успешно ги обеди­нува интердисциплинарноста и корелацијата на со­др­жината со мултимедискиот пакет низ тим­ска работа, групна интеракција, на искустве­но­то учење и истражувачката работа и значајно придонесува за ефикасност во работата и расте­ре­тувањето на ученикот.
Суштината на проектната настава ја сочинува насоченоста кон индивидуалните интереси на уче­никот, самостојната организираност и лич­на­та одговорност, деталното и етапно плани­ра­ње на целта, развивањето на различните стра­те­гии и методи за тоа како треба да се учи, само­ор­ганизираното учење и слободата во самос­тојниот избор на теми и наставни содржини.
Проектната настава е најсложен облик на прак­тич­но, смислено и интензивно стекнување на знаења од целокупни активности, односно од проблематиката на развој, трансфер, претставу­ва­ње, употреба и примена на конкретното знаење (10). Создавајќи услови за развој на ори­ги­налност, флексибилност, флуентност, сен­зи­тив­ност и способности за управување, проект­ната настава притоа им дава шанса на поединци да генерираат и креативно да ги применуваат идеите и решенијата. Со тоа, за разлика од тра­диционалната настава, ученикот во процесот на проектната настава е кооперативен организа­тор, евалуатор, контролор, оној кој донесува одлуки и реализатор кој практично ги зголему­ва своите лични способности, кој го користи наученото во училиштето и надвор од него при разработката на стратегијата за работа и интен­зив­ното стекнување на знаење.

Working on a project or a project work that is commonly defined in the pedagogical literature, actually presents one of the educational models that interacts with the concept of contemporary education.
The project work presents a common try out of the teacher and the pupil to connect life, learning and work, so the problem that is significant for the so­ciety and connected to the interests of the partici­pants is processed together (=process) and to have a result (=product) that will have a significant value for all the participants (9). This is a model of teaching that successfully unites the inter-discipli­narity and the correlation of the content with the multimedia pack through team work, group inter­action, on experience based learning and research work and significantly contributes to the efficiency in the work and the commodity of the pupil.
The essence of the project teaching is consisted of the direction towards the pupils’ individual inter­ests, the independent organization and personal responsibility, detailed and step by step planning of the goal, development of different strategies and methods for adequate learning, self organized learning and freedom in the independent choice of themes and educational contents.
The project teaching is the most complex form of practical, planned and intense gaining of knowl­edge from all activities that is from the problem of development, transfer, presentation, use and appli­cation of the concrete knowledge (10). Creating preconditions for developing originality, flexibil­ity, fluency, sensitivity and governing abilities, the project teaching gives the individuals a chance to generate and creatively to use the ideas and solu­tions. With this, unlike from the traditional teach­ing, the pupil in the process of the project teaching is a cooperative organizer, evaluator, controller, the one who makes decisions and realizes who practically enhances his personal abilities, that uses what is learned in school and outside school in developing the strategy of work and intense gaining of knowledge.

Проблем на истражување

Research problem

Во согласност со вака конципираниот теорет­ски пристап дефинирана е практичната рамка, односно проблемот на истражување кој се од­не­сува на експерименталната проверка на ефи­касноста од примената на проектната настава со методите на кооперативното учење и груп­ни­от облик на работа во однос на традицио­налната настава во која доминира фронталниот облик на работа, и тоа во поглед на нивото на усвоените знаења кај ученикот со оштетен слух.
Примерокот беше составен од 49 ученика со оштетен слух од петто до осмо одделение од основните училишта за деца со оштетен слух во Земун и Крагујевац. Учениците беа поделени во две групи: експериментална (N-26) и кон­тролна (N-23). Групите беа изедначени според успехот на ученикот од наставните предмети опфатени со експериментот, според полот и степенот на оштетување на слухот.
Во однос на училишниот успех, односно почет­ната оцена од тестираните наставни предмети, во примерокот имаше 8 ученика со доволна оцена (16.32%), 11 со добра (22.44%), 15 со мно­гу добра (30.61%) и 15 ученика со одлична оцена (30.61%). Помеѓу експерименталната и кон­тролната група немаше статистички значај­на разлика во однос на оцените од наставните предмети опфатени со експериментот, така што во однос на критериумот почетните оцени од тестираните наставни предмети, експеримен­тал­ната и контролната група беа изедначени.
Во однос на полот, во примерокот имаше 27 (55.1%) машки испитаници и 23 (44.9%) женски испитаници. Во однос на полот екс­пе­ри­менталната и контролната група беа изед­на­чени.
Според степенот на оштетување на слухот, во примерокот имаше 8 (16,32%) испитаника со умерено оштетување, 12 (24,48%) со тешко и 29 (59,2%) испитаника со многу тешко оштету­ва­ње на слухот. Сите испитаници во примерокот во однос на степенот на оштетување на слухот беа изедначени, така што помеѓу експеримен­талната и контролната група немаше статистич­ки значајна разлика.

According to the concept theoretical approach we defined the practical framework or the research problem that was directed towards an experimental check up of the efficiency from the application of the project teaching with the methods of coopera­tive teaching and a group form of working regard­ing the traditional teaching in which the frontal form is dominant, in direction to the level of the gained knowledge of the hearing impaired pupil.
The sample was consisted of 49 pupils that were hearing impaired from the fifth to eighth grade from the primary school of children with hearing impairment in Zemun and Kragujevac. The pupils were divided in two groups: an experimental (N-26) and a contol group (N-23). The groups were equalized according to the success of the pupil in the teaching subjects that are measured in the ex­periment, according to the sex and the degree of the hearing impairment.
According to the school success, that is the pre­liminary mark from the tested teaching subjects, in the sample we had 8 pupils with a sufficient mark (16.32%), 11 pupils with a good mark (22.44%), 15 pupils with a very good mark (30.61%) and 15 pupils with an excellent (30.61%). Between the experimental and the control group there was no statistically significant difference regarding the marks from the teaching subjects covered with the experiment, so that regarding the criteria – pre­liminary marks from the tested teaching subjects, the experimental and control group were equal­ized.
Regarding the sex, the sample had 27 (55.1%) mail examinees and 23 (44.9%) female exami­nees. Regarding the sex the experimental and con­trol group were equalized.
According to the degree of hearing impairment, in the sample we had 8 (16.32%) respondents with a medium impairment, 12 (24.48%) with a heavy and 29 (59.2%) examinees with a very heavy hearing impairment. All the respondents in the sample regarding the degree of the hearing im­pairment were equalized, so between the experi­mental and the control group there was no statisti­cally significant difference.

Инструменти и техники на истражување

Research instruments and techniques

Со цел да се провери усвоеното знаење по об­ра­ботката и утврдувањето на секоја наставна це­ли­на, со учениците од експерименталната и кон­­­­тролната група се користеше тест на знаење. Тестот имаше петнаесет задачи, а вкупниот број на поени изнесуваше 30. Резултатите се ран­­гираа според бодовната листа: недоволно  до 10 поена, доволно од 11 до 15 поена, добро од 16 до 20 поена, многу добро од 21 до 25 пое­на и одлично од 26 до 30 поена. Пред да се при­ме­ни завршниот тест за знаење, учениците по секоја обработена и утврдена наставна цели­на решаваа краток тест во облик на пет­ми­нут­но испитување кое имаше двојна улога. Учениците со решавањето на задачите го про­веруваа знае­ње­то, но ги повторуваа и утврдуваа обработе­ни­те содржини, а наставниците доби­ваа инфор­ма­­ции за тоа колку учениците ги сфа­тиле обра­ботените содржини и дали нивната работа била ефикасна и во согласност со ин­ди­ви­дуалните потреби и способности на слушно оштетените ученици.
Тестовите за знаења ги изработи самиот автор со консултација на предметните наставници, сле­­дејќи ги содржините и потребите на нас­тав­ната програма од тестираните наставни предме­ти.

With the purpose to check the gained knowledge after teaching and processing every teaching unit, with the pupils from the experimental and the con­trol group we used a test for knowledge. The test had 15 tasks, and the total number of points was 30. The results were ranged according to a points list: not sufficient to 10 points, sufficient from 11-15points, good from 16-20 points, very well from 21-25 points and excellent from 26-30 points. Be­fore the application of the final test for knowledge, the pupils after every taught and processed teach­ing unit made a short test in the form of a five minutes examination that had a two side role. The pupils by doing the tasks checked their knowledge, but also repeated the taught contents, and the teachers got information for how well the pupils understood the processed contents and whether their work was efficient and according the individ­ual needs and abilities of the hearing impaired pu­pils.
The knowledge tests were made by the author in consultation of the subject teachers, following the content and the needs of the teaching program of the tested teaching subjects.

Начин на спроведување на истражувањето

Manner of conducting of the research

Истражувањето е спроведено во специјални учи­лишта за деца со оштетен слух во вре­мен­ски период од 4 недели колку што со настав­ни­от план и програма е предвидено за обработка и проверка на тематските целини.                                               
Истражувањето е спроведено на следниот на­чин: со учениците од контролната група е реа­ли­зи­рана обработка и утврдување на нас­тав­ни­те единици во рамките на тематската целина со методи, средства и облици на работа кои воо­би­чае­но се користат во традиционалната нас­­­тава, додека со учениците од експеремен­тал­ната гру­па, исто така, е реализирана об­ра­ботка и утвр­ду­вање на истите наставни еди­ни­ци во рамките на истата тематска целина, но со примена на проектната настава. Наставни пред­мети кои беа опфатени со екс­пе­ри­ментот се:

The research is conducted in the special schools for hearing impaired children in the time period of 4 weeks that are predicted with the curriculum for processing and check up of the thematic units.
The research is conducted on the following man­ner: with the pupils from the control group we conducted the teaching and examination of the teaching units in the frames of the thematic unit with methods, aids and forms of work that are usu­ally used in the traditional teaching, while with the pupils from the experimental group we also real­ized teaching and examination of the same teach­ing units in the frame of the same thematic unit, but with application of the project teaching.
The teaching subjects that were covered with the experiment are:

До­маќинство за учениците од петто и шесто одде­ление од ос­нов­ните училишта за деца со оштетен слух и Био­логија за учениците од сед­мо и осмо одделение од основните училишта за деца со оште­тен слух. Овие наставни предмети имаа дос­тапна содржина од која можеше да се издвои типично егземпларен број репрезен­та­тивни те­ми кои беа адекватни за примена на проектната настава.
Обработката на наставните содржини во рам­ки­те на експерименталната група е реализирана по сите дидактичко-методички законитости за изведување на проектна настава:
1. Припрема на проект: Заедно со предметниот наставник се прави избор на тематски целини и наставни единици. Учениците се поделени во групи од по три ученика. Критериум по кој се формираа групите беше училишниот успех на ученикот, така што една група ја сочинуваа уче­­ници со одличен, многу добар и добар ус­пех. Значи, според критериумот училишен ус­пех, групите беа со хетероген состав. На овој начин е овозможено при решавањето на поста­ве­ните задачи, одличните ученици да им по­магаат на послабите ученици од својата група. По формирањето на групите, на заедничко пле­нар­но предавање на сите ученици од експе­рименталната група им се објаснети начинот и техниката на работа по новиот наставен модел. Учениците добија картони на кои беа напишани правилата на работа, основните процедури на работа и нивните обврски додека трае експе­ри­мен­тот.
2. Поставување на проблем (истражување)                                                
Во рамките на избраните тематски целини е пос­тавен генералниот проблем на истражување, додека во рамките на наставните единици е поставен парцијалниот проблем на чие реша­ва­ње ќе работат формираните групи ученици. Се­ко­ја група доби почетни извори за работа на задачата, така што врз основа на прикажаниот модел самостојно да пронајдат дополнителни извори и средства неопходни за решавање на поставената проектна задача (учебници, енци­кло­педии, интернет итн.).
3. Самостојна работа на групата
Потоа следуваше самостојна работа на групата преку кооперативни активности. Групите меѓу­себ­но си разменуваа упатства за работа, рабо­тен  материјал и  извори на  информации, а  беа

Housing for pupils from fifth and sixth class from the primary schools for hearing impaired children and Biology for pupils from se­venth and eighth classes from the primary schools for hearing im­paired children. These teaching subjects had an accessible content from which we could separate a typically exemplary number of representative subjects that would be adequate for application of the project teaching.
The processing of the teaching contents in the frames of the experimental group is realized ac­cording to all didactical-methodical laws for exer­cising project teaching.
1. Project preparation: Together with the subject teacher one makes a choice of thematic units and teaching units. The pupils are divided in groups of three. The criterion according to which the groups were formed was the school success of the pupil, so one group was consisted of pupils with excel­lent, very good and good marks. So, according to the criteria school success, the groups were hetero­geneous. This way it was enabled, during the solving of the given tasks, the excellent pupils to help the weaker pupils of their group. After the forming of the groups, on an overall plenary teaching of all the pupils the manner and technique of work according the new teaching model were explained. The pupils got cartons on which the rules of work, the basic work procedures and their obligations were written, until the duration of the experiment.
2. Placing the problem (research)
In the frame of the chosen thematic units we placed the general research problem, while in the frame of the teaching units we placed the partial problem on which solving will work the formed groups of pupils. Every group got preliminary re­sources for working on the task, so that based on the showed model they can independently find ad­ditional sources and means for solving the given project task (school books, encyclopedias, internet etc).
3. Independent group work                   
Afterwards these activities were followed by an independent group work through cooperative ac­tivities. The groups exchanged work directions, wor­king  material  and  information  sources,  and were engaged on browsing internet sites that helped them gaining additional information for a more quality solving of the given project tasks. The groups had an agreement about the manner of presentation of the results. The pupils from a younger age (fifth and sixth class) made panes on which they glued the necessary illustrations that were followed with a textual explanation. The hearing impaired pupils at an older age (seventh and eighth class) made the presentations on a com­puter (power point). The teacher followed the group work and when there was a need for it, he gave additional explanations.
4. Integrating the results
In this phase, all of the groups handed over their final reports and presented the given results, so they could gather all of the partial projects of the given global projects.
5. Use of the knowledge and evaluation of the re­sults from the subjects
Groups gathered their final results and together with the teacher discussed the contents of the cho­sen subjects. Also, the groups presented Power point presentations as well as the materials (such as news papers, encyclopedias, web) on which the projects were solved.

ангажирани во пребарувањето на интернет-сај­то­ви кои им помогнаа за добивање на допол­ни­тел­ни информации за поквалитетно решавање на поставените проектни задачи. Групите меѓу­себно се договараа за начинот на пре­зентирање на резултатите. Учениците од помлада возраст (петто и шесто одделение) из­ра­ботија паноа на кои ги лепеа неопходните илустрации кои беа следени и со текстуално објаснување. Слуш­но оштетените ученици од постара воз­раст (седмо и осмо одделение) ги из­работија пре­зентациите на компјутер (power point). Нас­тавникот ја сле­де­ше работата на гру­пи­те и кога имаше потреба даваше дополнител­ни објасну­вања.
4. Интеграција на резултатите од работата
Во оваа фаза на работа, групите поднесуваа за­вршни извештаи и ги презентираа добиените ре­зултатите со цел за финално обединување на сите парцијални проектни задачи од зададената глобална проектна задача.
5. Примена на стекнатите знаења и утвр­дување на придонесот од наставниот предмет
Групите ги средуваа финалните резултати и заедно со наставникот воспоставена е врска со содржините од наставната програма на избра­ниот наставен предмет. Исто така, групите ги прикажуваа изработените паноа, power point -презентациите, како и материјалот врз основа на кој се решавани проектните задачи (весници, енциклопедии, web-страници и сл.).

Резултати од истражувањето со дискусија

Results from the discussion with research

За утврдување на образовниот ефект на проек­т­на­та настава во однос на традиционалниот на­чин на работа, следен е успехот на учениците од експерименталната група на завршниот тест за знаење во однос на успехот на учениците од контролната група, но и успехот на експери­мен­талната група во однос на почетната оцена од наставните предмети опфатени со истражу­ва­ње­то, во однос на полот и степенот на оште­ту­вање на слухот.

To evaluate the effect on the education of the ex­perimental teaching in relation to the traditional way of teaching, the success rates and passing rates of the students from the experimental group on the final exam including the success of the control group, the success rate of the experimental group in relation to the initial grade of the students in to account were taken including: gender, and the level of the hearing impairment.