ОСЕТЛИВОСТ НА ПОТКРЕПУВАЊЕ КАЈ

РЕЦИДИВИСТИ И НАСИЛНИ ПРЕСТАПНИЦИ

Зоран КИТКАЊ1

Катерина НАУМОВА2

Резиме

Вовед: Поврзаноста меѓу особините на личноста и криминалното однесување е опсежно проучувана тема во голем број теориски и емпириски студии во рамки на различни научни дисциплини. Теоријата на осетливост на поткрепување е невропсихолошки модел што во изминатиот период предизвикува зголемен истражувачки интерес, иако истражувањата главносефокусираатнаособинитевоодноснакоисе разликуваатсторителитенакриминалниделаодлица безисторијанакриминогенооднесување.

Цели: Имајќи ги предвид оскудните емпириски наоди за одделни групи престапници, целта на ова истра- жувањеедаиспитадалиаспектитенаосетливостана поткрепувањеможедагидиференцираатрецидиви- ститеодпримарнитесторителинакривичнидела, какоинасилнитеодненасилнитепрестапници.

Метод: Испитаниците се затвореници во три кривично-поправни установи во Р. Македонија (N=162). За процена на профилот на личност применетеПрашалникотзапроценаналичноста според теоријата на осетливост напоткрепување (RST-PQ).

Резултати:При споредувањето на одделните аспекти на осетливоста на поткрепување утврдено е дека две димензии на осетливоста на награди имаат умерена дискриминативна вредност. Рецидивистите се значај- но поимпулсивни од примарните сторители, додека кај насилните престапници значајно помалку е истак- ната заинтересираноста за награди отколку кај нена- силните сторители.

Заклучок:Наодите откриваат многу повеќе слич- ности отколку разлики во особините на личност кај споредуваните групи престапници, што упатува на потреба од дополнително проучување на ефектите од искуствата поврзани со животот во затворот, како фактори кои потенцијално посилно го определуваат функционирањето на престапниците од примарните лични предиспозиции.

Клучни зборови:теорија на осетливост на поткре- пување, насилни престапници, рецидивизам, ресоци- јализација

REINFORCEMENT SENSITIVITY

IN REOFFENDERS AND VIOLENT OFFENDERS

Zoran KITKANJ1

Katerina NAUMOVA2

Abstract

Introduction: The relationship between personality andcrimehasbeenvastlyexaminedintheoreticaland empirical studies in different scientific domains.The Reinforcement Sensitivity Theory (RST) is a neuropsychological model that has recently sparked increasingresearchinterest,althoughstudiesonRST andcrimehavemostlybeenfocusedoncharacteristics thatdistinguishoffendersfromnon-offenders.

Aim:Consideringthelackofempiricalresearchin offendingsubgroupsthisstudyexamineswhetherRST facets can differentiate reoffenders from primary offendersandviolentfromnonviolentoffenders.The participants are male offenders (N=162) incarceratedin three penitentiary institutions in Macedonia. We utilized the recently developed RST Personality Questionnaire(RST-PQ).

Methods: The respondents are prisoners in three penitentiaryinstitutionsintheRepublicofMacedonia. Macedonia (N = 162). For the assessment of the person's profile, the Personality Assessment Questionnaireisappliedaccordingtothetheoryof SensitivityofSubstance(RST-PQ).

Results:The comparison of separate RST facets indicates that two dimensions of reward sensitivity have moderate discriminant value. Namely, reoffenders are significantly more impulsive that primary offenders, while reward interest is significantly lower in violent offenders.

Conclusion: Considering the fact that the data revealed more similarities than differences in personality traits of the compared offender subgroups, further research is needed on the effects of prison life experiences, since these might potentially determine offending behaviour more significantly that primary personality dispositions.

Key words:Reinforcement Sensitivity Theory, violent offenders, recidivism, resocialization