ЗНАЧЕЊЕТО НА СОЦИЈАЛНАТА РАБОТА ВО ОСТВАРУВАЊЕ НА ОПШТЕСТВЕНАТА ГРИЖА ЗА ЛИЦАТА СО ИНВАЛИДНОСТ

Величко АНДРЕЕВСКИ                               
Сојуз на дефектолози на
Република Македонија

IMPORTANCE OF SOCIAL WORK IN IMPLEMENTATION OF SOCIAL CARE FOR DISABLED PEOPLE

Velichko ANDREEVSKI
Association of Special Educators and Rehabilitates in Republic of Macedonia

Резиме

Abstract

Остварувањето на општествената грижа за лицата со инвалидност е условена од степенот на развиеност на стручните служби за социјална заштита, ангажираност на медицинските и дефектолошките кадри во мошне сложениот процес на рехабилитација и едукација. Органите и службите за социјална заштита и социјална работа, преку правна регулатива се задолжени да учествуваат во обезбедување, организирање и реализација на општествена грижа за лицата со инвалидност, процес кој почнува од превентивата, откривањето, дијагностицирањето, рехабилитацијата, остварувањето на нивните права и трае до нивното вклучување, односно социјална интеграција каде што живеат и работат, а во поголем број случаи и до крајот на нивниот живот.

The implementation of social care for disabled people is conditioned by the level of development of the professional services for social care, engagement of medical and special education staff in a very complex process of rehabilitation and education. The organs and services of social care and social work, through legal regulations, are obliged to participate in providing, organization and implementation of social care for disabled people. This process starts with prevention, detection, diagnosis, rehabilitation, realization of their rights and lasts until their inclusion, i.e. social integration and in a large number of cases to the end of their lives.

Вовед

Introduction

Човекот како индивидуа се раѓа донесувајќи со себе на овој свет огромна "бовча" свое биогенетско потекло и социјално милје и тоа во мошне разнолико, крајно сложено и неизвесно семејно и општествено опкружување, така да независно од својот вредносен систем, ни семејството, ни општеството во контекст на нивниот материјален и духовен развој не се во можност без посебно организирани институционални активности да обезбедат услови за социјализација на човековата единка. Тоа дотолку повеќе кога се во прашање лица со инвалидност, што не смее да се третира како "нус производ" на биолошките, социјалните, економските, еколошките и други процеси сврзани со човековата егзистенција, бидејќи историски е верифицирана аксиомата дека тоа е дел од неговиот ентитет и целокупното битисување. Затоа мисијата на социјалната работа во хуманизација на условите за живот, односно на лицата со инвалидност, е длабоко човечки детерминирана нужност на општествената практика, особено во областа на социјалната заштита и социјалната политика во секое цивилизирано општество.
Суштината на социјално-заштитниот третман е определена од сложеноста и специфичноста на етиолошките фактори и тежината на нивните последици кои оставаат широка лепеза на хетерогени потреби во контекстот на различни степени и видови психосоматски оштетувања на популацијата. Логично е дека лицата со инвалидност, што претставуваат сложена структура императивно наметнува диференциран и интердисциплинарен третман, од аспект на социјалната заштита, медицината, дефектологијата, педагогијата, психологијата и другите научни подрачја и дисциплини.
Напорите на органите, службите, организациите и установите мора да бидат насочени кон користење современи стручни и научни искуства за поквалитетен живот, градење конзистентен систем на заштита и рехабилитација што ќе овозможи координирано остварување на вредносните определби на општеството во односот кон лицата со инвалидност. Органите и службите за социјална заштита, односно социјална работа, долготрајно и нагласено учествуваат во обезбедување, организирање и реализирање на заштита, третман, социјална интеграција, како процес кој почнува од превентива, откривање, дијагностицирање, рехабилитација, остварување на нивните права и трае до нивно вклучување во општествениот живот, а во поедини случаи и до нивната смрт. Нема да згрешиме ако потенцираме дека социјалната работа изразена преку органите и службите, а посебно преку дејностите на центрите за социјална работа во остварувањето на општествената грижа за лицата со инвалидност, претставува состојба без која не се може заради нивната егзистенција, односно заштита и рехабилитација. Тоа недвосмислено го потврдува фактот за сознанието дека "предметот на социјалната работа е севкупната животна ситуација на човекот во општеството, целокупноста на социјалните, економските, биолошките, психолошките и физичките услови имајќи во предвид нивното влијание врз животот, задоволувањето на основните животни потреби и социјалната комуникација, т.е. функционирањето на поединецот, семејството и општествените групи".

The human beings are born with “basket” full of their own biogenetic origin and social milieu in very heterogeneous, complex and uncertain family and social environment and regardless their value system, neither family nor the society in the context of their material and spiritual development are able, without specially organized institutional activities, to provide conditions for socialization of human beings. When disabled people are in question, they must not be treated as “side effect” of biological, social, economic, ecological or other processes connected with human existence, since the historically verified axiom is that is a part of human entity and existence. Therefore, the mission of social work in humanization of life conditions, i.e. disabled people, is deep human determined necessity of social practice, especially in social care and social policy of a civilized society.
The essence of social care treatment is determined by the complexity and specifics of etiological factors and weight of their consequences with wide range of heterogenic needs in the context of different levels and types of psychosomatic impairments of population. People with disabilities are a complex structure and they imperatively impose differentiated and interdisciplinary treatment from the aspect of social care, medicine, special education and rehabilitation, pedagogy, psychology and other scientific areas and disciplines.
The efforts of organs, services, organizations and institutions must be directed towards use of contemporary professional and scientific experiences for better quality life, building up consistent system of care and rehabilitation, which will enable coordinated realization of social value determination in regard with disabled people. Organs and services of social care, i.e. social work, participate in providing, organization and implementation of care, treatment, social integration as a process that starts with prevention, detection, diagnosis, rehabilitation, realization of their rights and lasts until their inclusion in social life and in some cases to the end of their lives. Social work is expressed through organs and services, especially through centers for social work in realization of social care for disabled people and is conditio sine kua non of their existence, i.e. care and rehabilitation. This is proved by the fact that “the objectives of social work are entire human lives in society, their social, economic, biological, psychological and physical conditions, having in mind their influence on life, satisfaction of basic human needs and social communication, i.e. functioning of the individual, family and social groups”.

1. Some hypotheses on choosing social work as profession connected to social care of disabled people

Општествената грижа на лицата со инвалидност, има поширока општествена димензија отколку што се мисли и делува во практиката. Проблеми ги тиштат нé само нив самите, туку и нивните семејства, роднини, пријатели и општеството со своите институции. Се претпоставува дека 30% од популацијата непосредно е врзана со проблемите на овие лица и нивната судбина.

Токму поради тоа, приоритетите во општествено-хуманите основи на развојот на институционалната заштита на ваквите лица, не смеат да губат од своето значење, особено кога се во прашање економските детерминанти во сегашниве услови на транзиција на општеството. Во таа смисла одат во прилог повеќе анализи и сознанија како:

• Високиот процент на лицата со инвалидност во вкупната популација на населението (која според податоци на ООН изнесува 10%) крие значаен работен потенцијал што би останал недоволно или воопшто неискористен, ако не се обезбедат услови за нивна рехабилитација, односно работно-професионално оспособување и постојано би растеле потребите од големи материјални издатоци за нивно социјално обезбедување и здравствена заштита.
• Се прават огромни материјални загуби заради преокупираност на членовите на семејството околу грижата за лицата со инвалидност изразени преку намалена продуктивност, отсуство од работа, нарушување на здравјето, повреди при работа, нарушување на семејната рамнотежа, оддавање на асоцијални појави и многу друго. За општествената и економската димензија на третманот на лицата со инвалидност нужни се сеопфатни интердисциплинарни научни истражувања.

Човекот со инвалидност е сложена структура која мора да се гледа како сплет од низа фактори (биолошки, социјални, психолошки, едукативни, економски, етички и др.) чие влијание не може да се предвиди и затоа се потребни ангажмани од стручни кадри во нивниот интердисциплинарен третман, од општествени органи, организации, институции од областа на здравството, социјалната заштита, трудот и др.
Отсуството на координација меѓу заинтересираните чинители во заедничкото решавање на проблемите на лицата со инвалидност води кон маргинализација на проблемите, во импровизирање и минимизирање на дејностите во креирање системски решенија, стручна интерпретација и постојна практика.
Менувањето на општествениот однос кон лицата со инвалидност бара организирана работа од државните институции, социјално-хуманитарните организации и доброволни невладини организации заради информирање на јавноста за проблемите и подготовките на животните и работните средини за нивно прифаќање и социјална интеграција.

Social care of disabled people has a wider social dimension than it is considered in practice. These problems are not only theirs, but they refer to their families, relatives, friends and society with its institutions. It is assumed that 30% of the population is directly connected to the problems of these people and their destinies.

That is why the priorities of social and human basis of institutionalized care development of such people must not lose their meaning especially when the economic determinants in the present conditions of transitional society are in question. There are many analysis and knowledge related to this:

• The high percentage of disabled people out of total population (according to UN data is 10%) hides a significant work potential, which would stay unused if conditions for their rehabilitation, i.e. work and professional training were not provided. The needs for large material expenses for their social and health care would continuously rise.
• Large material losses are made, due to preoccupation of family members for care of disabled people expressed through reduced productivity, absence from work, health disturbances, work injuries, family balance disturbance, different asocial appearances etc. Comprehensive interdisciplinary scientific researches on social and economic dimension of disabled people treatment are necessary. The disabled people are complex structures that must be treated as a mixture of number of factors (biological, social, psychological, education, economic, ethical etc.) which influence cannot be anticipated and engagements of professional staff in their interdisciplinary treatment, social organs, organizations, institutions in the field of health and social care, labor etc are needed.

The absence of coordination among interested factors in solving the problems of disabled people leads to marginalization of problems, improvisation and minimization of activities in creating systemic solutions, professional interpretation and existing practice.
Changing social relation towards disabled people requires organized work of state institutions, social and humanitarian organizations and charity non-governmental organizations in order to inform public about the problems and preparations of life and work environments for their acceptance and social integration.

1.1. Специфичните потреби на лицата со инвалидност како основа за организирање и креирање на социјалната работа

1.1. Specific needs of disabled people as a base for organizing and creating social work

Специфичните потреби што ја карактеризираат животната егзистенција на лицата попречени во психофизичкиот развој се манифестираат во широк дијапазон условен од видот и степенот на оштетеноста како последица на етиолошки фактори. Нивна целосна идентификација, нивно воопштување и ставање под заеднички именител практично е невозможно. Ќе спомнеме потреби врзани за одредени оштетувања, како што се губење вид, слух, ментална ретардација, телесна инвалидност. Социјалните работници во Центрите за социјална работа и во социјално хуманитарните организации треба да знаат да комуницираат со лицата со инвалидност на соодветен начин во нивните бројни животни ситуации. Тоа се облици на помош зависни од специфичните потреби условени од психосоматските оштетувања што бараат ангажман на социјални работници во контекстот на нивната професионална и етичка компетенција.

Specific needs, which characterize life existence of people with psychophysical developmental disabilities, are manifested in a wide range conditioned by the type and level of the impairment as result of etiological factors. Their complete identification, their generalization and putting them under common denominator, practically is impossible. We shall mention some needs related to certain impairments, such as vision loss, hearing, mental retardation, physical disabilities. Social workers of centers for social work and social and humanitarian organizations should know how to communicate with disabled people in a number of their life situations. Those are forms of assistance, depending on the specific needs and conditioned by psychosomatic impairments that require engagement of social workers in the context of their professional and ethical competence.

Оштетувањата на органот за вид и неговата функција остава тешки последици што се рефлектираат врз формирање на личноста, оспособување за работа и севкупниот живот, наметнувајќи проблеми од социјална, едукативна, психолошка и економска природа.

Vision organ impairments and its function leave severe consequences that are reflected on formation of personality, training for work and life, imposing problems of social, educational, psychological and economic nature. The structure of people with impaired vision is a process conditioned by factors, which are mutually connected and have crucial importance for their integrity as individuals and social beings in everyday practical communication.
Vision impairments can be seen through two aspects: as a criterion for benefits and rights of these people established by the social community according to the principles of humanism and solidarity and a criterion for creating conditions for integration in society on the basis of training for individual life.
The basic problems of people with lost vision are orientation and movement in space, problems of alphabet and writing. Out of these problems, specific biosocial needs emerge, i.e. need for play, friendship, society recognition (group, collective, family community), needs for contemporary information means – computers and training for their use.
Social integration of these people will depend on the level of successful solving of specific problems. That is conditioned by many factors, such as etiology and age, beginning of organized treatment; coordination and connection of social, tiflo-pedagogical and psychological components of treatment. Then, cultural and educational and social status of the family; closer environment, equipment of the institutions for rehabilitation; organization of work in dispensary institutions for longer stay of these people; professionalism of employed staff and attitudes of public towards blind people. 

Структуирањето на личноста со оштетен вид претставува процес условен од фактори чија взаемна поврзаност има пресудно значење за интегритетот како индивидуално и општествено битие во секојдневната практична комуникација.
Оштетувањето на видот се гледа од два аспекта: како критериум врз кои општествената заедница согласно принципите на хуманизмот, солидарноста ги утврдува бенифициите и правата на овие граѓани и како критериум за создавање услови за интегрирање во општеството врз основа на оспособеноста за самостоен живот.
Основни проблеми кај лицата со изгубен вид се ориентацијата и движењето во просторот, проблемите на писмото и пишувањето. Од овие проблеми произлегуваат и специфичните биосоцијални потреби, односно потреба за игра, дружење, признавање од друштвото (групата, колективот, семејната заедница), потребите од современи информациски средства-компјутери и оспособување за нивно користење.
Од степенот на успешното решавање на овие специфични проблеми, ќе зависи и социјалната интеграција на овие лица. Тоа е условено од многу фактори како: етиологијата и возраста, времето на почеток на организиран третман, координацијата и поврзаност на социјалната, тифлопедагошката и психолошката компонента на третманот, културно-образовниот и социјалниот статус на семејството, поблиската средина, опременоста на институциите каде што се врши рехабилитација, организацијата на работата во стационарните установи за подолг престој на вакви лица, стручното ниво на вработените кадри и ставовите на граѓаните кон слепите лица.

Нивото на социјалната интеграција на лицата со оштетен слух зависи од природата и причините кои доведуваат до оштетување (разни заболувања, наследни фактори, трауми и др.), со последици за личноста со физичка, психичка и социјална компонента.

Level of social integration of people with impaired hearing depends on the nature and reasons for the impairments (different diseases, innate factors, traumas etc.) with consequences for people with physical, psychic and social component.
Human life is based on relationships dependent on communication, people and social environment. People as social beings realize the entire communication through speech. Deaf people due to hearing loss are unable to learn the speech spontaneously, complex problems in the process of their training and socialization occur. Measures and activities in order to alleviate and compensate the consequences of lost hearing have to be undertaken which will enable knowledge, communication, movement and social dimension in their lives. People with impaired hearing should be enabled to feel as important and capable members of society and put their mental and working abilities on disposal of the community. The readiness of the environment to show appropriate understanding is necessary in the process of rehabilitation. Deafness is a serious disability in relation to language, speech, social and personal development. People in some working environments with deaf employees do not voluntarily accept to learn the language of deaf and their signs. However, there are different experiences. In some institutions, courses for learning the language of deaf and their signs were organized and the interest was big. That is very important social phenomenon, which shows that a feeling for approach to people with psychosomatic impairments should be developed. The social worker who takes care of people with severe hearing impairments should know the language of deaf for direct communication. In such way, a confidence between social worker and deaf person appears and “secrets” will be told which the deaf people keep for themselves for ever or “modified” they will be delivered to others with the help of “interpreter”.
Mental retardation is insufficiency of common intellectual abilities that has negative influence on learning, emotional adaptation, adaptation in social environment, abilities for using experiences. Required side effects of mental retardation are social inadequacy, reduced abilities for economic independence without assistance of the society. There is a four-degree classification of mental retardation: easy, moderate, hard and severe. Different levels of rehabilitation treatment are possible according to social integration. Social work provides early detection, classification, objective information on their future, appropriate treatment of people and their families, their rights and services of immaterial nature. Most of these people stay dependent partially or completely on social relationship, cultural and social status of people in their environment.

Животот на човекот се одвива врз поставување врски што зависат од комуникацијата и односите со луѓето и социјалната средина. Целокупната комуникација на човекот како општествено битие ја остварува преку говорот. Кај глувите лица заради загубениот слух му е оневозможено спонтано учење на говорот, се јавуваат сложени проблеми во процесот на нивното оспособување и социјализација. Треба да се преземат мерки и активности за ублажување и компензирање на последиците од загубениот слух, да не дојде до ограничувања во знаењата, комуникациите, движењето и социјалната димензија на неговото живеење. На лицето со оштетен слух треба да му се овозможи да се чувствува како вреден и способен член на општеството и своите духовни и работни способности да ги стави на располагање на заедницата. Важна е и подготовката на средината која треба да покаже соодветно разбирање неопходно во процесот на рехабилитацијата. Глувоста претставува сериозна инвалидност во однос на јазикот, говорот, социјалниот развој и развојот на личноста. Луѓето во некои работни средини, во кои има вработено глуви работници, доброволно не се прифаќаат да го научат гестикулациониот говор и рачната азбука на глувите. Но, постојат и поинакви искуства, во некои институции биле организирани курсеви за изучување на гестикулациониот говор и рачната азбука, а одѕивот бил многу голем. Тоа е мошне значаен социјален феномен што зборува дека кај луѓето треба да се развива чувството за пристап кон лицата со психосоматски оштетувања. Социјалниот работник што се грижи за лицето со тешки растројства на слухот задолжително треба да го знае гестикулативниот говор заради непосредна комуникација. На таков начин се јавува доверба меѓу социјалниот работник и глувото лице и ќе се раздиплат "тајни" кои глувото лице вечно ќе ги задржи во себе, или "модифицирано" ќе ги соопштува пред другите преку "толкувач".

Менталната ретардација претставува инсуфициенција на општите интелектуални способности која негативно се одразува врз учењето, емоционалната приспособливост, адаптацијата во социјалната средина, способностите за користење искуства. Задолжителните придружни манифестации на менталната ретардација се социјалната инадекватност, намалени можности за економска самостојност без помош на општеството. Менталната ретардација се класифицира во четири степени и тоа: лесна, умерена, тешка и најтешка и според тоа социјалната интеграција може да има различни нивоа во рехабилитациониот третман. Социјалната работа обезбедува рано откривање, класификација, објективно информирање за нивната иднина, обезбедува соодветен третман на лицата и нивните семејства, нивните права и услуги од нематеријална природа. Многумина од овие лица остануваат делумно или целосно зависни од општествените односи, од културниот и социјалниот статус на луѓето од непосредната околина.

Во сложениот комплекс на специфичните потреби на телесно инвалидните лица ќе го спомнеме прашањето за совладување архитектонски бариери што ги наметнува техничко-технолошкиот развој. Треба да се води борба за нивно елиминирање за да ваквите луѓе не ги прави беспомошни во остварување на нивните егзистенцијални и културни потреби. Треба да се води грижа и за потребата од технички помагала за транспорт и комуникација. Непосредната физичка помош што на овие лица им ја даваат родителите, роднините, пријателите, граѓаните и социјалниот работник е заради информираноста за нивните специфични потреби. Психичката оптовареност на ваквите лица бара и соодветен тимски третман, и тоа не само од социјалната работа, туку и од здравствената заштита во разрешување на нивните лични проблеми и проблемите на нивните семејства.

In the complex of specific needs of physically disabled people, the issue of surmounting architectonic barriers imposed by technological development will be mentioned here. They have to be eliminated, so these people do not feel helpless in their existential and cultural needs. Care should be taken for technical aids for transport and communication. Direct physical assistance given to these people by parents, relatives, friends, citizens and social workers is due to the information on their specific needs. The psychic burden of these people requires appropriate team work, not only of social work, but health care in solving their personal problems as well as the problems of their families.

2. Ethical aspects of social work in implementation of social care for disabled people

Мотивите за избор на социјална работа од аспект на трајно професионално ангажирање, во стручната литература посебно не се експлицирани. Ова прашање,  со своите социјални, психолошки, општествени  и други имликации има широк домен за расправа, но, ќе се задржиме само на одредени импресии од досегашната организирана социјална работа во земјава. Не постојат доволно истражувања и стручни прилози од областа на етиката и социјалната работа што во сегашниве општествено-економски трансформации сé повеќе од потребни.
Определбата за социјална работа претставува епилог на сопствените стремежи за самодокажување.  Но, не само како филантропско експонирање, туку и како визија за една совест  распната меѓу противречности (добрина и зло, изобилство и немаштина, човечност и нечовечност, здравје и болест, раѓање и смрт, младост и старост, традиционално и модерно, конзервативно и прогресивно, војна и мир, мака и радост, желби и можности, идивидуално и општествено, свирепост и кроткост, пргавост и мрзеливост, интимност и отвореност, скромност и ароганција итн.) што го нарушуваат тоталитетот на совршенството, оставајќи простор за постојана борба како цивилизациска тенденција на поединецот и општеството.
Да се почитува и да се цени човековата личност е основа на односите во секое општество, атрибут на граѓанинот и неговата егзистенција во сферата на етиката, семејството и соседството. Општеството во својот развој и демократизација се ориентира кон поврзување на луѓето, државите, народите, заеднички да решаваат битни прашања за личната судбина и за судбината на светот во целост. Таквата констелација го мотивира поединецот за социјална работа како животна определба, потреба и желба да  и  помогне  на  секоја  индивидуа индивидуа за да ги ужива благодетите на прогресот, а уште повеќе ако помошта е неминовна.
Желбата да се помага, да се прави добро, да се другарува, да се спријателува да се соработува, е условена обичајна норма, која по непишан закон инспирира и врши влијание врз севкупното дејствување на личноста. Тоа кај нас, сé уште, претставува национален белег и скапоцено наследство кое емотивно обединува генерации. Гостопримството пак, како особеност на нашиот народ, познато е ширум светот и претставува извор на човештина, стремеж за солидарност. Може да се заклучи дека определбата за социјална работа е условена од традицијата и од општествените односи во чие средиште е меѓусебното почитување.

The motives for social work choice from the aspect of permanent professional engagement have not been explicit in professional literature. This issue with its social, psychological and other implications has a wide range of discussion, but we shall point out certain impressions from experiences of organized social work in our country. There are not enough researches and professional articles in the field of ethics and social work, which are more than necessary in present socio-economic transformations. Determination for social work is an epilogue of ones’ own desires for proving themselves. It is not only a philanthropic exposition, on the contrary, a vision of conscience that is torn by contradictories. Good and evil, abundance and poverty, human and inhuman, health and disease, birth and death, youth and old age, traditional and modern, conservative and progressive, war and peace, trouble and joy, desires and possibilities, individual and social, cruelty and gentleness, grumpy and lazy, intimacy and openness, modesty and arrogance. They all disturb the totality of perfection, leaving a space for permanent struggle as civilization tendency between individual and society.
Basis for society relationships, characteristic of people and their existence in the sphere of ethics, family and environment is to respect and value human personality. The society in its development and democratization orients itself towards joining people, countries and nationalities in order to solve essential issues of personal fate and world as a whole. Such constellation motivates the individual for social work as life profession, need and desire to help individuals to enjoy the benefits of progress, especially when the assistance is unavoidable.
The desire to help, to do good, to be friendly, to make friends, to cooperate is conditioned habitual norm, which inspires and has influence on complete individual activity. It is still our national characteristic and precious heritage, which emotionally has united generations. The hospitality, as a characteristic of our people is known all over the world and is a source of humanity, a desire for solidarity. We can conclude that the determination for social work is conditioned by tradition and social relationships focused on mutual respect.

2.1. Принципи на социјалната работа во остварување заштита на лицата со инвалидност

2.1. Principles of social work in implementation of care for disabled people

Социјалната работа според својата суштина поаѓа од интересите на граѓаните и обврските на општествената заедница да им овозможи помош на оние што имаат потреба. Таа помош не е сомилост туку обезбедување материјална и социјална сигурност на граѓаните заради создавање заедничка благосостојба на државата и поединецот.
Принципите на социјалната работа во третманот, заштитата на лицата со инвалидност, содржат одредени специфичности во зависност од видот и степенот на психосоматските оштетувања.
Позначајни принципи на социјалната работа во севкупниот третман на лицата со инвалидност се:
А.  Принцип на задолжително рано откривање, пријавување и регистрирање, дијагностицирање, класификација, евидентирање и упатување на соодветен третман,
Б.  Принцип на целосно, објективно и стручно информирање за состојбите на лицата, можностите, прогнозите, проблемите и потребите од ангажман на семејството и соодветните институции,
В.  Принцип на толеранција, прифаќање и почитување на личностите,
Г.  Принцип на ефикасност и рационалност во определувањето и спроведувањето на третман, мерки и права,
Д.  Принцип на координација и соработка со органите, социјално-хуманитарните организации, установите и службите кои се вклучени во процесот на заштита и рехабилитација,
Ѓ.  Принцип на континуитет на социјалната работа во откривање, класификација, рехабилитација и нивна социјална интеграција,
Е.  Принцип на подготовка на средината во која живеат и работат вакви лица заради нивно прифаќање, комуникација, учество во културно-забавен и спортско-рекреативен живот.

Social work, according to its essence, starts from people’s interest and obligations of social community to provide assistance to those who need it. That assistance is not compassion, but it is a material and social security of people in order to create mutual welfare of state and individuals.
The principles of social work in treatment, care of people disabilities have certain specifics dependant on type and level of psychosomatic impairments.
Important principles in social work in treatment of people with disabilities are:
A. Principle of compulsory early detection, reporting and registering, diagnosis, classification, evidence and referring to appropriate treatment,
B. Principle of complete, objective and professional information on conditions of people, possibilities, anticipations, problems and needs of family and relevant institution engagements,
C. Principle of tolerance, acceptance and respect of people,
D. Principle of efficiency and rationality in determination and realization of treatment, measures and rights,
E. Principle of coordination and cooperation with organs, socio-humanitarian organizations, institutions and services included in the process of care and rehabilitation,
F. Principle of continuity of social work with detection, classification, rehabilitation and social integration,
G. Principle of preparation of community, where such people live and work, for their acceptance, communication, participation in cultural, entertaining, sport and recreation life.

Наместо заклучок

Instead of conclusion

Егзистенцијата на лицата со инвалидност е поврзана со задоволување на нивните животни потреби и потребите на нивните семејства. Се наметнува потребата од континуирано следење и анализирање на проблемите што се последица од нивните психосоматски оштетувања. Заради економската криза и низа објективни и субјективни причини, лицата со инвалидност се наоѓаат во неповолни услови за живеење.  Со социјалната работа треба да се решаваат основните егзистенцијални проблеми, проблемите на нивните семејства и семејства што ги формираат овие лица. Предмет на социјалната работа ќе бидат чести конфликти на работното место, разводи, алкохолизам, коцка, асоцијално однесување кои ќе се решаваат континуирано со воспоставен систем на давање услуги во вид на социјална работа.

The existence of people with disabilities is connected with satisfaction of their life needs and the needs of their families. The need for continuous follow up and analysis of problems, which are results of their psychosomatic disability, is imposed. Due to economic crisis and objective and subjective reasons, people with disabilities live in unpleasant conditions. Social work has to solve basic existential problems, problems of their families and families these people will raise. Social work faces frequent conflicts at work places, divorces, alcoholism, gambling and asocial behavior and solves them continuously with established system of providing services.

Citation:Andreevski V. Importance of Social Work in Implementation of Social Care for Disabled People. J Spec Educ Rehab 2004; 5(3-4):85-96.

Литература / References

1. Зборник појмова у социјалној политици, Југословенска Конференција за социјалну делатност, Београд, 1973.
2. Југословенски преглед, свеска 12-1986 год. (сепарат: Центри за социјални рад).
3. Ајдински Љупчо, Општествената заштита и рехабилитација на лицата попречени во физичкиот и психичкиот развиток (1945-1985), Фонографика, Скопје, 1985.

4. Ружин Нано, Социјална политика, Македонско Радио, Скопје, 1994.
5. Андреевски Величко, Социјалната заштита и остварувањето на општествените дејности, НИО "Студентски збор", Скопје, 1983.
6. Андреевски Величко, Социјалната заштита на лицата со пречки во физичкиот и психичкиот развиток низ дејностите на центарот за социјална работа, Републичка конференција на Сојузот на хуманитарните организации на Македонија, Скопје, 1994.