ОБЉУБА ВРЗ НЕМОЌНО ЛИЦЕ, КРИВИЧНО ПРАВНИ,
СОЦИЈАЛНИ И ТЕРМИНОЛОШКИ АСПЕКТИ

Крсте МАЉАНОВСКИ
ФК “Вардар" - Скопје, Македонија

CRIMINAL, LEGAL, SOCIAL AND TERMINOLOGICAL ASPECTS OF SEXUAL INTERCOURSE WITH A DISABLED PERSON

Krste MALJANOVSKI
FC “Vardar” – Skopje, Macedonia

Вовед

Introduction

И покрај тенденцијата на кривичното право да се повлекува од инкриминации што навлегуваат во интимната сфера на човековото опстојување, како што беше казнувањето на хомосексуализмот, онанијата, промискуитетот, кои во минатото беа ригорозно санкционирани, кривичните дела, како на пример, силувањето, обљубата врз немоќни лица и др. секогаш биле лоцирани од другата, казнивата страна на законот.
Ако појавата и делата на Сигмунд Фројд го означуваат почетокот на сексуалната револуција што, од друга страна, значи отвореност и гласност на темите за сексот, како природна човекова потреба, која во минатото била потискувана, дури и казнувана, овие наши простори беа обременети со патријархалност и табуа за сексуалноста, каде што мошне малку се зборува, а уште помалку се пишува. Една од тие теми, секако, е злоставувањето, и тоа она, сексуалното злоставување, на една посебна категорија луѓе, ако луѓето може така да ги категоризираме.
Најчесто прашање на кое би требало да се даде одговор, е кој е тој човек или кои се причините што ги мотивираат овие луѓе да извршат вакво кривично дело, за кое, најблаго може да се каже дека не е човечко? Кои се тие луѓе кои, злоупотребувајќи ја својата моќ, извршуваат обљуба врз лица кои се душевно болни, душевно растроени, заостанати во душевниот развој, инвалиди и други?
Злоставените луѓе се луѓе кои не биле во состојба или не можеле да се спротивстават на ова недело; луѓе кои, можеби, и не го знаат значењето на ова злодело; луѓе кои не може да одберат со кого, каде и зошто ги принудиле на овој акт. Кај некои од нив, како што се, физичките инвалиди, кај кои менталните функции се зачувани, тие не се во состојба да се спротивстават поради инвалидитетот, освен нормално гласовно-со повикување и барање помош. А што е со другите, оние што можеби и не го знаат вистинското значење на сексуалноста и крајните ефекти од еден сексуален акт, како што е несаканата бременост или, уште потешкото, некоја заразна, а можеби и неизлечива болест?
Најилустративен начин за да се согледа значењето и последиците на оваа криминална активност е таа да се спореди со кривичното дело “силување".
Општо е прифатено мислењето дека обљубата врз немоќно лице (формулација што е прифатена во Кривичниот закон на Република Македонија) е еден повисок степен на човекова и општествена деградација, особено во однос на кривичното дело “силување". Од чисто теориски аспект гледано, и во двете кривични дела има идентични формулации на сексуалните дејанија кои се забранети, и тоа: несаканата обљуба и другите полови дејствија. Под поимот “обљуба" се подразбира соединување на половите органи на две лица од различен пол. Под синтагмата “други полови дејствија" се подразбираат широк спектар на други сексуални активности, како што се на пример: допирање, фаќање на делови од телото (се мисли на гради, полови органи) и др.
Кривичното дело “силување" е сместено во членот 186 од КЗ, додека кривичното дело “обљуба врз немоќно лице" е сместено во членот 187. Покрај овие две дела во оваа глава се и следниве дела: полов напад врз дете; обљуба со злоупотреба на положбата; задоволување на полови страсти пред друг; посредување во вршење проституција; подведување и овозможување полови дејствија; прикажување на порнографски материјал на дете; и родосквернавење.
Сиве овие кривични дела, сместени во деветнаесеттата глава од КЗ се опфатени со насловот Кривични дела против половата слобода и половиот морал.
За разлика од кривичното дело “силување" каде што со присилбата (силата и заканата) се крши отпорот на жртвата и каде што се претпоставува дека  жртва  може

да е само психофизички здраво лице и кое треба да е постаро од четиринаесет години, лице кое на одреден начин може да се спротивстави, кај кривичното дело што е предмет на интерес во овој труд, жртва на кривичното дело е немоќно лице кај кое е злоупотребено душевното заболување, душевната растроеност, немоќта, заостанатиот душевен развој или друга состојба поради која тоа лице не е во состојба да му се спротивстави на сторителот.
За разлика од кривичното дело “силување" каде што е неопходна употребата на сила или закана, како почетоците за извршување на ова дело, кај кривичното дело “обљуба врз немоќно лице", како основен елемент за извршување на ова дело е злоупотребата на моќта врз немоќно лице. Во текстот на Законот, законодавецот нецелосно ги дефинира, односно ги набројува, лицата што се немоќни, та вели: лица со душевни заболувања, душевно растроени, немоќни, со заостанат душевен развој и лица во други состојби во кои тие не се способни да дадат отпор. При евентуалната употреба на сила или закана делото ќе се оквалификува како “силување".
Ако за лицата кои се со душевно заболување, душевна растроеност и немоќни може да се каже дека донекаде може да ја разберат сексуалноста и обљубата како специфичен акт, тогаш лицата со заостанат душевен развој само делумно ги сфаќаат овие категории и, можеби, само функционираат на нагонско ниво.
И за ова кривично дело, како и за другите од оваа глава, казните се мошне високи и тие достигнуваат до општиот законски максимум, казна што предвидува можност за изрекување доживотен затвор, во согласност со ставот 2, ако поради наведеното дело настапила тешка телесна повреда, смрт или друга тешка последица или пак, делото е сторено од повеќе лица на особено суров или понижувачки начин.
Сепак, кривичното дело “обљуба врз немоќно лице" има и специфичности  што  ја
потенцираат  криминалната  заднина,  која

Besides the tendency of criminal legislation to withdraw from incriminations that enter the intimate sphere of human existence, such was punishment of homosexualism, onanism and promiscuity, which were rigidly sanctioned, the criminal acts, for example, rape, sexual intercourse of disabled person etc; they have always been located on the other side, the punishment side of the law. 
If the works of Sigmund Freud mark the beginning of sexual revolution, which, on the other side, means openness and distinctness towards topics on sex as a normal human need that was suppressed and even punished in the past, our environment was burdened by patriarchal issues and taboo for sexuality, which was not talked or written about.  One of these topics, certainly, is abuse, i.e. sexual abuse of a specific category of people, if people can be categorized in such a manner.
The most frequent question that has to be answered is who hat person was or what the reasons were those people to commit such criminal acts, which can be considered inhuman. Who are those people who misusing their power commit sexual intercourse with mentally ill, mentally disturbed, mentally undeveloped, disabled and others?
The abused people are people who are in no condition or cannot resist against this crime: people who, perhaps do not know the meaning of this crime; people who cannot choose with whom, where and why they have been forced to do this act. Some of them, such as physically disabled people where mental functions are preserved, are not able to resist due to their disability, except the normal sound calling and asking for help. What about others, who actually do not know the real meaning of sexuality and the final effects of sexual act, such as pregnancy or even worse, contagious disease or terminal illness.
The most illustrative way to recognize the meaning and the consequences of this criminal activity is to compare it to the criminal act “rape”.
It is generally accepted that sexual intercourse with a disabled person (term accepted in the Criminal Law of the Republic of Macedonia) is a higher level of human and social degradation, especially in relation to the criminal act “rape”. From theoretical aspect, for both criminal acts, identical formulation of the forbidden sexual activities is used undesirable sexual intercourse and other sexual acts. The term “sexual intercourse” means unity of sexual organs of two people of different sex. The syntagm “other sexual acts” means a wide range of other sexual activities: touching, petting different body parts (breasts, sexual organs) and so on.
The criminal act “rape” is stated in the Article 186 of the Criminal Law, while the criminal act “sexual intercourse with a disabled person” is stated in the Article 187. Besides these two acts, this chapter also includes child sexual abuse; sexual intercourse with misusing one’s position; satisfying sexual passions in front of others; intervening in the act of prostitution; seducing and enabling sexual activities; showing pornography material to a child and committing incest.
In general, all these criminal acts stated in the nineteenth chapter of the Criminal Law under the title Criminal Acts against Sexual Freedom and Sexual Moral.
In the criminal act “rape”, the victim’s resistance is broken with force and threats and the victim  is supposed  to  be psychic sound person older than fourteen years of age. The victim of the criminal act, this paper is interested in, is abused disabled person, mentally ill, mentally disturbed, mentally undeveloped or any one who due to the disability cannot resist the act. 
Contrary to the criminal act “rape”, where force or threat is necessary during the act, the criminal act “sexual intercourse with a disabled person”, as a basic element of the act, is the abuse and power over disabled person. In the text of the law, the legislator partially defines and lists the disabled people: people with mental illness, mentally disturbed, disabled, mentally undeveloped people and or any one who due to the disability cannot resist the act. In eventual use of force or threat, the act can be qualified as “rape”.
If we say that people with mental illness, mentally disturbed or disabled people can somehow understand the sexuality or sexual intercourse as specific act, then mentally undeveloped people can partially understand these categories and they perhaps function only on the level of sexual instinct.
For this criminal act, as other acts from this chapter, the punishments are very high and they reach the general law maximum.  The punishment anticipates a sentence to life imprisonment, according to paragraph 2, if sever physical injury, death or any other sever consequence occur due to the quoted act, or more people commit the act in sever and humiliating manner. However, the criminal act “sexual intercourse with a disabled person” has specifics that point out  the  criminal  background that  can  that  the position of crime with unforeseeable consequences for the victim of this act and for the victim’s family.
Disabled people are those socially, physically, partially or totally disabled. They, compared to others, are often dependant on the assistance in everyday activities, nutrition, movements, medical care and hygiene and so on. People to who disabled are committed as their guardians (in different institutions and often in their own families), see in that relationship “good possibility” for unpunished committing sexual abuse.

слободно може да го заземе местото на злостор со несогледливи последици како врз жртвата на самото дело така и врз неговото семејство.
Лицата со инвалидност се лица што многу често се социјално и физички, делумно или целосно немоќни. Тие, во однос на другите многу често зависат од помошта во секојдневните активности-исхраната, движењето, медицинската нега, хигиената и др. Многу често на оние на кои овие лица им се доверени да бидат старатели (во најразлични институции и установи), а не така ретко и во самите семејства, тие луѓе во тој однос гледаат "убава можност" за неказнето извршување на сексуални злоупотреби.

Обем и динамика на кривичното дело "Обљуба врз немоќно лице", изразени преку статистички податоци во нашата земја

Quantity and dynamic of the criminal act “sexual intercourse with disabled person” shown through statistical data in our country

Многу е интересен прегледот на статистичките податоци, кои може да се добијат во нашите официјални институции за обемот и динамиката на овие кривични дела. Во годишните извештаи на Државниот завод за статистика на Република Македонија не може да се добијат релевантни бројки на пријавени, обвинети и правосилно осудени лица за кривичното дело-"обљуба врз немоќно лице". Во нивните табели ова дело со неколку други се ставени под графата-останати. Од тука, не може да се согледа официјалната статистика за овие дела. Во табелата што следи се дадени податоците за 2000, 2001 и 2002 година.
Без никаква намера да се шпекулира со овие податоци, потребно е да се истакнат неколку забелешки и прашања во врска со овие податоци. Неопходно е стриктно да се даваат податоците за бројот на пријавените, обвинетите и осудените лица за ова кривично дело. Од вкупно девет кривични дела од оваа глава, речиси секогаш се даваат податоци само за четири, имајќи ги предвид и претходните години, а не само овие што се дадени во нашите табели.

The survey on statistical data, received from our official institutions on quantity and dynamics of these criminal acts, is very interesting. The annual surveys of the State Institute of Statistics in the Republic of Macedonia do not provide relevant figures of registered, accused and sentenced in effect people for the criminal act “sexual intercourse with a disabled person”. In their tables, this act is put with several other acts in the graph “others”. Thus, we can not get official statistics of these acts. The Table 1 shows the data for the years 2000, 2001 and 2002.
Without any intention to speculate with these data, it is necessary to point out several remarks and issues. It is necessary to have data of the number of registered, accused and sentenced people due to this act. Out of the total number of nine criminal acts of this chapter, data for only four are shown, having in mind the previous years and not only those of our table.

Табела 1. Обем и динамика на кривичните дела од Глава XIX од КЗ на РМ

Table 1. Quantity and dynamic of the criminal acts in Chapter XIX of Criminal Law of the Republic of Macedonia according to the registered, accused and sentenced people

Објавувајќи ги поединечно овие егзактни податоци за сите кривични дела, се овозможува реално да се согледа нивната застапеност, а со тоа би можело да се преземат соодветни превентивни активности за нивното спречување. Не е никакво оправдување наводната "мала застапеност", поради фактот што е општо присутна појавата за непријавување на сите кривични дела од оваа глава во КЗ, за што ќе стане збор подолу во текстот.
Кои се карактеристиките на сексуалните злоупотреби врз лицата со инвалидитет, анализирајќи ги поголемите светски истражувања во оваа област кои, за жал, во нашата земја се направени мошне малку:

• Многу е мал процентот на сексуално злоставени лица со инвалидитет од машкиот пол, што значи дека најголемиот процент жртви се лица од женскиот пол.
• Многу поголем е процентот на сексуално злоставување кај телесно инвалидните отколку кај ментално инвалидните лица.
• Инвалидитетот сигурно никого не го прави посексипилен, поатрактивен или повозбудлив, но претставува физички проблем кој значи општествена изолација, зависност и немоќ, која многумина ја сметаат како "зелено светло" за извршување на сексуални злоставувања.
• Многу често физичкиот инвалидитет се третира како ментален што претставува мотив за сторителите на ова дело.
• Кога се во прашање женските лица со инвалидитет, тие помалку или повеќе се сметаат за општествени паразити, поради што се смета "нормално" или барем преќутно прифатливо, тие на некој начин да им служат на оние кои за нив се грижат, дури и кога тоа претставува и сексуално изживување.

Една од значајните карактеристики на кривичните дела од оваа област е нивното непријавување или темната бројка на криминалитетот. Вистинската бројка на некои видови криминал речиси и да не е можно да се дознае. Ова тврдење е општо прифатено насекаде во светот. Така, според едно истражување, направено во САД, од ФБИ на секое едно пријавување имаме по десет непријавувања. Со ова тврдење се согласува и Слаѓана Тасева. Голем број се причините за непријавување. Сексот уште е табу-тема на овие наши простори кои, во основа, се обременети со традиционални вредности и забрани да се зборува за сексот, од една страна, а од друга, срамот за семејството од околината, чувството на несигурност и недовербата во институциите на системот, долготрајноста на постапката за докажување и пресудување, неинформираност, отпуштање од работа (мислиме кај заштитните работилници) и др. Во основа, наведените причини се општи за сите кривични дела, поврзани со сексуалната делинквенција. Освен тоа, има и некои специфични причини кои директно се поврзани со пријавите поднесени од лицата со инвалидитет или од нивните старатели, а тоа се: недовербата и несериозноста во прифаќањето на  нивните  изјави,

Announcing of these individual exact data of criminal acts, enables us to perceive their representation, and according to this to undertake preventive activities. It is no excuse for supposed “small representation”, because it is obvious that the criminal activities, from this chapter of Criminal Law, are not reported. This is given below in the text.
What are the characteristics of sexual abuse of disabled people, analyzing the greater worldwide researches and unfortunately a few researches carried out in our country:

• The percentage of sexually abused disabled males is very small which means that a great number of victims are females.
• The percentage of sexually abused physically disabled people is greater than of mentally disabled ones.
• The disabled people are not more sexy, attractive or exciting, they have only a physical problem that means social isolation, dependence and powerlessness and many see it as a “green light” for sexual abuse. 
• Physical disability is very often treated as mental one, which is the motive for those who commit such acts.
• When female disabled people are in question, they are treated more or less, as social parasites and it is assumed as normal thing or is silently accepted that they, in some way, serve to those who take care of them, even when sexual abuse occurs.

One of the most significant characteristics of criminal acts in this field is not registering and it is a dark number of criminality. The real number of some types of criminal acts is impossible to get to know. This assumption is worldwide generally accepted. According to one research carried out in the USA by FBI, there are ten non-registered to every one registered case. Sex is still taboo for our regions. It is burdened with traditional values and bans for talking about it on one side, and on the other side, the family’s embarrassment, feelings of uncertainty and non-confidence in institutions of the system; long duration of the procedure for prove and judgment, lack of information, job loss (at shelter workshops) and others. The quoted reasons are common for all criminal acts connected to sexual delinquency. There are some specific reasons, directly connected to submitted reports by disabled people or by their guardian. They are as follows: non-confidence and non-seriousness in accepting their statements,

• Dependency, blackmails and threats by managers in institutions trying to hide such accidents from publicity and the “embarrassment” to stay within the family – in case the doer is next of kin or a member of the family.
• From phenomenon point of view, the number of false reports is relatively small according to all available information. One of the reasons is a small possibility for material compensation in case of verdict, contrary to some western countries where the compensations are relatively high, even for the attempts.
• Besides the fact that official statistical data show small presence of this crime, they still alarm for a situation that the publicity and the expert should study more seriously and should pay greater attention.

• Зависноста, уцените и заканите од раководни лица во институциите да не се обелоденуваат во јавноста овие настани, желбата "срамот" да остане во рамките на семејството-во случај да е сторител член на потесното или поширокото семејство и др.
• Од феноменолошки аспект гледано, бројот на лажните пријави е релативно мал, според сите сознанија што се достапни. Една од причините, секако, е и малата можност за материјален надоместок во случај на пресудување, за разлика од некои западни земји, каде што обештетувањата се релативно високи, дури и за обидите.
• И покрај фактот дека официјалните статистички податоци покажуваат мала застапеност на ова злодело, тие сепак алармираат за една состојба на која пошироката јавност, а сигурно и експертите, би требало посериозно да ја проучат и да í обрнат поголемо внимание.

Кои се сторителите на ова кривично дело

Who are the doers of such a crime

Прашање на кое се обидувале да одговорат голем број луѓе од најразлични струки и професии, лаици и експерти. Дали се тоа нормални луѓе или болни психијатриски случаи, кои сексуалниот порив сакаат да го задоволат со лице кое со ништо не го предизвикало овој акт? Каков е менталниот склоп на овие лица? - Сигурно е дека еден физички инвалид не е лице кое со изгледот и поведението го предизвикало сторителот за да го стори ова кривично дело. Можеби, со неколку потврдни реченици ќе може да се презентираат причините за сторување на ова кривично дело.

• Никој нејзе нема да í верува за она што го зборува.
• Таа во секој поглед зависи од мене. Таа знае дека ако ме нема, нема да има да јаде, да се облекува, да може да оди на лекар, на работа и др.
• Јас сум општествено призната личност (татко, старател, учител, воспитувач, лекар, негувател, работодавач и др.), да í ветувам, лажам, имам право да правам со неа што сакам. Јас сум нејзин господар.

Дали се овие тврдења на нормални психофизички здрави лица, лица кои работат, создаваат семејства, раководат или, сепак, се лица со тешки психички нарушувања? Не може да се смета за здрава личност човек кој, користејќи ја улогата на старател, негувател, лекар, а во некои случаи и родител, да има сексуален однос со некој што тоа не го сака или не е свесен за сето тоа, и покрај фактот дека е свесен дека за ова дело може да биде казнет. Лесно е со злоупотреба на положбата на зависност да се изврши обљуба на женско лице што е постојано во инвалидска количка, што е слепо, што е неподвижно, лице што, можеби, ги нема горните екстремитети, што чека да му се принесе јадење, да му се помогне во некои основни хигиенски потреби, да се однесе на лекар и др., а притоа со сериозни закани дека сето тоа ако биде обелоденето или ако евентуално биде пријавено на надлежните органи, сите "бенифиции" ќе му бидат оневозможени. Очигледно е дека тоа се луѓе без никаков морал. Луѓе кои не избираат средства и начини за да си го задоволат сексуалниот порив кој, веројатно, е на животинско рамниште.
Проф. Арнаудовски и проф. Стојановски велат дека тоа се невротско социопатски личности-луѓе кои воопшто не се или недоволно се адаптирани на социјалната средина.
Други пак, од областа на психолошко-психијатриските струки велата дека тоа се тешки ментални нарушувања кои се нарекуваат "психопатии". Веројатно, можната вистина е дека тоа е некаква комбинација на голем број патогени фактори што ги имаат одделни личности и кои, за жал, многу тешко се откриваат. Досегашните истражувања кажуваат дека тие не може да се дијагностицираат, така што целата ситуација ја прави уште покомплицирана.

This is a question that a great number of people of various professions (laymen and experts) tried to answer. Are they normal or sick, psychiatric cases who want to satisfy their sexual instinct with person who does not cause this act? – What is these people’s mental integrity like? – It is for sure that one physically disabled person is not one who challenged the doer with appearance and behavior to commit such crime. The reasons for such crime can be presented with several sentences.

• Nobody believes her talking.
• She depends on me, in any case. She knows that if I am not at home, she will not have anything to eat, dress, see doctor, work.
• I am socially recognized person (father, guardian, teacher, educator, doctor, nurse and employer) and I have the right to promise, cheat her, to do anything with her. I am her master.

Are these statements of normal psychophysical healthy people, people who work, form families, manage or they are people with severe psychical disturbances? A human being cannot be treated as healthy one who, using his role as guardian, nurse and doctor and, in some cases, a parent, has sexual intercourse with one who does not like it or is not aware of it besides the fact that he will be prosecuted. It is easy to misuse the dependent position  and commit sexual crime on female in a wheelchair or blind, motionless, maybe without arms, who needs to be fed and assisted in common hygiene, who needs to be taken to the doctor’s and, at the same time, to be banned to talk about the abuse, threatened that if he is reported to the authorities, she would lose all the “benefits”. These people obviously are without any moral. People who do not chose means and ways to satisfy their sexual instinct that is probably at level of animals.
Prof. Arnaudovski and Prof. Stojanovski state that these are neurotic and sociopath people – people who are not or not enough adapted to social environment. Others, in the field of psychological-psychiatric professions, say that these people are with severe mental disabilities called “psychopaths”. Probably, the truth is that it is a combination of large number of pathogenic factors of certain people and, unfortunately, they are not easily detected. So far, the researches have shown that they cannot be diagnosed, which makes the whole situation even more complicated. They are not noticeable and they function well in other segments of social life. These people are around us until the moment they are discovered and eventually punished. In court, they almost never confess their guilt. They consider the statements of victims and witnesses faulty, and according to their opinion, this is done only to punish, humiliate and disqualify them in order to lose their job.
The attempts for classification of the doers of these criminal acts depend on the scientific field the experts are involved. Unfortunately, there is a gap in scientific studies in this exclusively sensitive area here and worldwide.

Тие се невпечатливи кои во основа, добро функционираат во други сегменти на општественото живеење. Тие луѓе нас нé опкружуваат, сé до моментот на нивното откривање и евентуално казнување. Во нивните изјави пред судовите тие речиси никогаш не си ја признаваат вината. Изјавите на оштетените и на сведоците ги сметаат за лажни-сé со единствена цел, според нивно мислење, тие да бидат казнети, понижени, дисквалифицирани, исфрлени од работното место и др.
Обидите за класификација на сторителите на ова кривично дело зависат од научната област со која се занимавале експертите. За жал, како што е кажано и порано, се чувствува извесна празнина во научните проучувања во оваа исклучително осетлива област како кај нас така и во светот.

Последици

Consequences

Во основа последиците може да се класифицираат во две основни групи и една како комбинација на двете основни групи.
Првата се физичките повреди кои, евентуално, настанале при физичко малтретирање пред да се изврши сексуалниот акт, односно обљубата. Тоа се повредите во пределот на главата, најчесто нанесени со шлаканици и тупаници со единствена цел евентуално да се скрши отпорот на жртвата, при што најчесто во вакви случаи се квалифицира како "силување". Во групата на физички повреди спаѓа и дефлорацијата која, пак, од кривично-правен аспект се смета за тешка телесна повреда иако и за претходните може да биде донесена и таква класификација во одделни случаи. Физичките повреди би можеле да се наречат и "полесни", за разлика од вторите, т.е. психичките. Во овој дел повторно мора да се споменат можните последици од самата обљуба, односно од насилниот сексуален однос. Не е ретко жртвата да забремени или во одделни случаи да í биде пренесена некоја венерична болест, која може да биде и од најтежок вид. Психичките повреди многу потешко се санираат и тие може да останат кај жртвата и до крајот на животот. Психичките повреди тешко зараснуваат. Како тие се презентираат: најчесто со осцилации на чувствата, преживување на настанот, потиштеност, губење на самопочит, ноќни мори, фобии, нетрпение, некои физички болести кои директно се одраз на психичката состојба, како што е стресот и можните последици од него (кардиолошки проблеми, чиреви и др.), губење апетит, главоболки и др. Во оваа пригода се нагласува дека само дел од жртвите може да ги почувствуваат овие последици од разбирливи причини.
Сепак, една од најтешките последици која, најверојатно, останува до крајот на животот на жртвите од овој акт е ако актот е извршен од родител во случај тој да бил континуиран. Кога се зборува "континуиран", се смета дека делото почнало од рана младост и трае или траело до подоцнежните години. Кај жртвите од ваквото злоставување најчесто доаѓа до мултиплицирање на личноста или длабоко повлекување од животните текови, од кои и така се веќе издвоени. Не ретко ваквите случаи завршуваат и трагично.

The consequences can be classified in two basic groups and one that is a combination of two basic ones.
The first group includes physical injuries that eventually occurred at physical abuse before the sexual act, i.e. sexual intercourse. The injuries are on the head, most frequently done with fists and slaps in order to break the victim’s resistance, which in such cases most frequently is classified as “rape”. This group of physical injuries includes defloration, which according to criminal and legal aspects is considered as severe physical injury, although some of the previous cases can be included in the same classification. Physical injures can be called “less severe”, contrary to the psychic ones. In this part, the consequences of sexual intercourse, i.e. violent sexual act must be mentioned. The victim often gets pregnant or even worse, gets contagious disease or terminal illness. Psychic injures can be repaired with lots of difficulties and they can last until the end of the victim’s life. Psychic injuries heal hard. How can they be presented? Mostly with oscillations of feelings, endurance of the act, depression, loss of self-respect, nightmares, phobia, impatience, some physical diseases directly reflecting psychic condition, such as stress and its possible consequences (cardiologic problems, ulcers etc), loss of appetite, headaches etc. In this paper, only some of the victims can suffer these consequences.
However, one of the hardest consequences of this act, which probably stay until the end of victims’ lives, is in case it was done by a parent and if it was a continuous one. “Continuity” means that the act started in adolescence and it lasted or lasts. The victims of such abuse suffer of personality multiplication or deep retreat from life they have already been separated. Such cases, very often end tragically.

Откривање

Discovering

Првенствено, што можеби е и суштинско, е сериозниот пристап кон изјавите што ги даваат оштетените лица од разговорот со родителите, а и со старателите и другите лица со кои тие комуницираат или имаат доверба. Имено, мала е веројатноста родителите добро да не ги познаваат најблиските кога зборуваат вистина или кога измислуваат.
Во секој случај заради деликатноста и суптилноста на проблемот, изјавите во подоцнежната евентуална фаза би требало да ги земаат вештаци-специјалисти за медицина (психијатри), психолози, дефектолози во сите сегменти на постапката пред истражните органи и пред правосудните органи.

It is very important that it should require a very serious approach towards the statements given by the abused people in conversation with their parents or guardians and others they communicate with or have confidence in them. It is obvious that parents know their next of kin when they tell the truth or lie.
In any case, due to the delicacy and subtleness of the problem, the statements in eventually later stage should be taken by experts – specialists in medicine (psychiatrists), psychologists and special teachers in all segments of the procedure before the investigating and judicial organs.

We point out the importance of special teachers who, according to general opinion, should be included in all stages of the procedure, starting from registering in Ministry of Internal Affairs until court hearing. Their practical training to work with such a category of people can contribute in getting relative data for each case.
There are more signals or signs indicating that such act has been done.

• Firstly, victim’s changed psychic condition is taken into consideration.
• Then, noticeable or possible physical injuries, covered by cloths, which might have been done on the victim during this mindless act.
• Finally, as an extreme, a pregnancy or some sexual disease is possible that can be found through general medical or specialist gynecology examination.

Го истакнуваме значењето на дефектолозите, кои по општо мислење мора да бидат вклучени во сите фази на постапката, почнувајќи од самото пријавување во МВР, сé до распитот во судовите. Нивната практична обученост за работа со оваа категорија луѓе многу може да придонесе за добивање релевантни податоци за секој поединечен случај.
Има повеќе сигнали или знаци што претпоставуваат дека едно вакво дело е сторено:

• Најнапред се гледа изменетата психичка состојба на жртвата.
• Следат видливите или можните физички повреди, покриени со облека што евентуално í се нанесени на жртвата од овој безумен акт.
• И на крај, како екстрем, е можната бременост или некоја венерична болест што може да се утврди со општ медицински или специјалистички гинеколошки преглед.

Препораки и заклучоци

Recommendations and Conclusions

Општо е прифатен ставот дека основниот вид превенција е подигнувањето на свеста кај луѓето дека овој вид криминал и кај нас го има и дека секој сторител на ова кривично дело би требало да биде казнет. Значи, како примерен фактор во превенцијата на ова дело и на другите сродни кривични дела е нивното пријавување. Непријавувањето значи продолжување со криминални активности на оние сторители кои тоа го сториле. Одлуката за пријавување е исклучително тешка ако се работи за родител или за близок од семејството (срамот, материјалната зависност, заканите, уцените, разводот, неверување на изјавите на жртвата и др.).
Подеднаква е и одговорноста од непријавување на кривичното дело "обљуба врз немоќно лице" и на луѓето кои се вработени во институциите на системот ако се од државен карактер или евентуално во иднина и приватни.

Generally accepted attitude, that the basic type of prevention is raising people’s awareness that this criminal act is present in our environment and each doer of this crime should be punished. The exemplary factor in prevention such an act and similar criminal acts is their registering. If not registered, such criminal activities mean continuing criminal activities of abusers. The decision for registering is exclusively difficult if a parent or relative is in question (embarrassment, financial dependency, threats, blackmails, divorce, questioning the victim’s statements etc).
The same responsibility refers to non-registering the criminal acts “sexual intercourse with a disabled person” and the employees in the institutions of the system or eventually private ones in future. Non-registering means a partner in crime and there is a possibility of prosecution.

A very important role in preventing such acts is a serious approach and special training of investigating organs (Ministry of Internal Affairs) in finding the doers, collecting evidence and their efficient and fast delivering to the prosecuting organs. The generally acknowledged fact is that the doers are always known. 
The significance of the judicial organs is enormous that, with their professionalism and efficiency, would act in general prevention and in such a way they would strengthen their moral and ethical credibility in society. Punishments should be appropriate to the criminal act.
Herewith, we have to point out the importance of non-governmental organizations in this field. There are several organizations in our country, which called the public’s attention with their seriousness. Their basic aim is to help the victims of sexual violence through appropriate re-socialization and rehabilitation.

Непријавувањето, значи соучесништво и во секој случај и кај нив има можност за кривична одговорност.
Исто така, многу важна улога во превенирањето на овие дела е сериозниот пристап и специјална острученост на органите за прогон (МВР), во откривањето на сторителите, собирањето соодветни докази, ефикасно и брзо предавање на органите на обвинителството. Општо е познат фактот дека кај овие дела речиси секогаш се работи за познат сторител.
Огромно е значењето на правосудните органи, кои со стручноста и ефикасноста превентивно би дејствувале во однос на генералната превенција, а со тоа би си го зајакнале моралниот и етичкиот кредибилитет што би требало да го имаат во општеството. Казните би требало да бидат соодветни на неделото што е сторено.
Тука е и важноста на невладините организации во оваа област. Во нашата земја има неколку организации кои со својата сериозност и работа многу го свртија вниманието врз себе. Нивната основна цел е да им се помогне на жртвите на сексуалните насилства, преку нивна соодветна ресоцијализација и рехабилитација.

Citation:Maljanovski K. Criminal, Legal, Social and Terminological Aspects Sexual Intercourse with a Disabled Persons. J Spec Educ Rehab 2004; 5(3-4):111-123.

Литература / References

1. Арнаудовски Љ, Стојановски Т. Трговија со луѓе-криминалитет, Скенпоинт, Скопје, 2002.
2. ДРЖАВЕН ЗАВОД ЗА СТАТИСТИКА на Република Македонија, Полнолетни сторители на кривични дела, за 2000, 2001 и 2002.
3. Камбовски В. Кривичен законик, Академик, Скопје, 1996.

4. Merćant J. Izbor, Zagreb, 1980.
5. Mршевиќ З. Инцест измеѓу мита и стварности, Београд, 1997.
6. Тасева С. Темна бројка на криминалитетот, Кочани, 1995.